Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
StanisławBrzozowski
OPISARZACH...
tyknowoczesnyjestnajbardziejnieuchwytnąistotą:przystosowujesię
dowszystkichformisamniemażadnej.Nieposiadawłasnegopunktu
ciężkości:wobecwszystkichzachowujejednakowąplastycznągiętkość.
Plastycznośćtę,polimorfizmduchowy,zdolnośćdonieustannychprze-
kształceń–uznajezaswojeposłannictwo.„Domyślnośćserca”–jestjego
facultémaîtresse3.Nietakdawnojeszczewydawałosięnamtoideałem:
znudzeni,zniecierpliwienirozprawamiludzi,którzysądzili,żemówią
odziełachsztukiprzedmiotowo,dlatego,żeniełączyichznimiżad-
neindywidualnewzruszenieaniprzeżycie,dlatego,żedziełosztukijest
dlanichindywidualnieiwewnętrznieniczym,ztęsknotązwracaliśmy
siękukrytyce,któraniemówioniczym,czegonieodczuwa,gdyżwie,
żewstosunkudodziełsztukiodczucietostwarzajedyniesamprzed-
miot,októrymwogólemówićmożna,żedziełosztuki,zanimsięgo
wewnętrznienieprzeżyje,nieodtworzy–jestszematemtylko,pustym
ipozbawionymwszelkiejtreści,natlektóregomożnarozsnuwaćcałe
systematywywodówisądów,którejednakwdanychwarunkachanize
sztukąwogóle,anizdanymdziełemwogólnościnicwspólnegomieć
niebędą.Obrzydzenieminiesmakiemzdjęcidlatychsądów,opartych
wyłącznie,jedynienaprofesorskiejoschłości,artystycznejgruboskórno-
ściiestetycznymanalfabetyzmie–zbrzydziliśmysobiewszelkąkryty-
kę,którasądzi.Zapomnieliśmy,żeprzedmiotowość–tonieobojętność
imartwota,leczwłaśnieszczytimaksimumżycia,żeprzedmiotowym
jestnieten,ktozawiązawszysobieoczymówi:jestembezstronny,gdyż
jestemcałkiemjednakowonawszystkoślepy,leczten,ktozsamejistoty
swojejzdolnyjestwidziećwszystko,odczućizrozumiećwszystko,nie
dlatego,żejestwobecwszystkiegojednakowosentymentalniebierny
i„wrażliwy”,leczdlatego,żemawsobiesyntezęwszystkiego,żezajmuje
izdajesobiesprawęzpunktu,kuktóremucałasztukadąży,wktórym
zestrzelająsięiogniskująwszystkieprzedłużonepromieniejejusiłowań.
Dozrozumieniategobyliśmyabsolutnieniezdolnidziękipodstawowemu
stanowiskumyślowemuzajmowanemuprzeznas,stanowisku,którego
wykładnikamiemocjonalnymibyłaapatia,bierność,rezygnacja.Nasze
poprzestanienaodczuwaniuzawierałowsobieprzekonanieobytowej
równoznacznościwszystkiego.Jasampisałemprzeddwomalatymniej
więcej,żerównoprawnośćduszjestzasadniczympostulatemnowoczes-
nejkrytyki.Równouprawnienie!Tak.Topowtarzamidziśjeszcze.Rów-
nouprawnienietoznaczy,żekażdymożetylkosamsiebie,zsiebie
3[„domyślnośćserca”–aluzjadotytułupowieściM.Czartoryskiej-Wirtember-
skiejMalwinaczylidomyślnośćserca(1816);facultémaîtresse(fr.)–zdolność,
siłakierownicza.OkreśleniezEssaisurTite-LiveHipolitaTaine’a.]
ó0
