Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
22
SekcjaA–Strukturaatomu
Średnipromieńorbitaluzależyodtychsamychczynników(patrzte-
matA2):
<>»
r
na
2
0/ef
Z
(2)
Elektronypołożonenaorbitalachomniejszympromieniusązwyklesil-
niejzwiązane,czemuodpowiadająwyższewartościenergiijonizacji.
Czasamikorzystniejestprzyjąć,żeodległośćmiędzydwomasąsied-
nimiatomamiwcząsteczcelubwcielestałymmożnawyrazićjakosumę
ichpromieniatomowychlubjonowych.Wzależnościodrodzajuwiązań
międzyatomamimożnawyróżnićpromieniemetaliczne,kowalencyjne
orazjonowe;natomiastwprzypadkustykającychsię—aleniezwiąza-
nychzesobą—atomówmówimyopromieniachvanderWaalsa.Pro-
mienietewyznaczasięempirycznie;trudnojestprzewidziećichwartoś-
ci,kierującsięwiedząowłaściwościachizolowanychatomów.Istnieje
jednakżejakościowazależnośćmiędzynimiapromieniamiorbitalioraz
pewneogólneprawidłowościichdotyczące,omówioneniżej(patrznp.
promieniejonowewtab.1,tematD4).
Zmiany
właściwości
wobrębie
okresu
Wzrostowiładunkujądratowarzyszyzwiększenieliczbyelektronów
wobojętnymatomie.Przyprzesuwaniusięodlewejdoprawejstrony
układuokresowegowidzimy,żeobatezjawiskamająwpływnaenergię
jonizacji:wzrostładunkujądraprzeważazwyklenadprzeciwstawnym
efektemekranowaniaprzezzwiększonąliczbęelektronów.RosnącyZef
prowadzidowzrostuEJwobrębiekażdegozokresów;jesttonajbar-
dziejznaczącaprawidłowośćktórąmożnazaobserwowaćwukładzie
okresowym(patrztematB2).Jednocześnienastępujezmniejszaniesię
rozmiarówatomu.
Rysunek1pokazuje,naprzykładziepierwiastkówodLidoNe,żeten-
dencjarosnącadotyczącaEJniejestcałkiemregularna.Jejnieregularnoś-
cimożnawytłumaczyć,jeśliweŹmiesiępoduwagękonfiguracjeelektro-
noweposzczególnychpierwiastków(patrztematyA3iA4).Jonizacja
borupoleganausunięciuelektronuzorbitalu2p,któryjestsłabiej
wiązanyprzezjądroniżorbital2s,zktórymmamydoczynieniawlicie
iberylu.DlategoteżEJatomuBjestnieconiższaniżatomuBe.Zkolei
przyprzejściuodazotudotlenuobserwujemywpływczynników
związanychzregułąHunda.Trzyorbitale2pmogąpomieścićdotrzech
elektronóworównoległychspinach,abyodpychaniemiędzynimibyło
jaknajmniejsze.Watomietlenu(2p)4iatomachdalszychpierwiastków
tegookresuniektóreorbitaleobsadzonesąprzezelektronysparowane,
któresilniejsięodpychają;następstwemtegosąniższewartościEJ,niż
możnabyprzewidywać,ekstrapolująctendencjęobserwowanąwśród
trzechpoprzednichpierwiastków.
Zależnościprzedstawionenarysunku1przytaczasięczasamijako
dowódna„szczególnątrwałość”powłok,któresązapełnionecałkowicie
albowpołowie.Jesttopoglądbłędny.OgólnywzrostEJwobrębie
okresujestspowodowanywyłącznieprzezwzrostładunkujądra.
Maksimawykresu,któreobserwujemywpunktachodpowiadających
całkowiciezapełnionejpodpowłoce(2s)2orazwpołowiezapełnionej
podpowłoce(2p)3,powstająjedynieztegopowodu,żezatymipunktami
dochodzidozmniejszeniawartościEJ.Jesttorezultatemdziałania
