Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
W.Noszczyk(red.),Chirurgiatętniciżyłobwodowych.Tom1,Warszawa2006
ISBN978-83-200-3252-9,©byWydawnictwoLekarskiePZWL2007
Ryshistorycznyleczeniachoróbnaczyń
szawieAleksanderLeBrun(1803–1868)podwiązy-
wałtętnicedosercowoiobwodowoodtętniaka.Wie-
letakwykonanychoperacjizakończyłosiępomyśl-
nie.Częstojednakdochodziłodoobfitegoropienia
ranyi(lub)martwicyobwodukończyny,czegona-
stępstwembyłaamputacjalubśmierćchorego[10].
WlatachsześćdziesiątychXIXwiekuwieleoperacji
tętniakówwykonałPolikarpGirsztowt(1827–1877),
któryprzeprowadzałrównieżbadaniadoświadczalne
nadmetodamileczeniatętniaków[11,wg12].Inny
wybitnypolskichirurg,JulianKosiński(1833–1914),
w1869rokuzpomyślnymwynikiempodwiązałzpo-
wodutętniakatętnicęszyjnąwspólnąipodobojczy-
kową[13].W1893rokuJ.Grabowski,omawiając
wynikileczeniaczterechtętniakówoperowanych
przezWładysławaKrajewskiego(1855–1907),pisał:
nWtychprzypadkach,wktórychjesteśmywmożno-
ściprzewiązkąEsmarchaodgrodzićtętniakodserca,
jedynymracjonalnym,zdaniemnaszym,postępowa-
niem,zgodnymzzasadamichirurgiinowożytnej,bę-
dziewyłuszczeniecałegotętniaka,bezwzględuna
etiologicznymoment...”[14].
W1847rokuniemieckipatologRudolphVirchow
(1821–1902)wprowadziłpojęciezatoru.Wykazał,że
nietylkozakrzep,aleiinnenciała”mogąprzedosta-
waćsiędotętniciumiejscawiaćwpunkcie,gdzieza-
trzymajezmniejszonaszerokośćświatłanaczynia
[wg15].W1858rokuJeanMartinCharcot
(1825–1893)opisałchromanieprzestankowe.Sześć
latwcześniejaustriackianatomopatologKarlvonRo-
kitansky(1804–1878)opisałguzkowezapalenietęt-
nic[wg16].WtymczasieVirchowpodałkilkaistot-
nychspostrzeżeńdotyczącychpatogenezyzapaleń
tętnic.Wnastępnychlatachzaczęłyukazywaćsię
licznedoniesieniakazuistyczneonzgorzelistopy
zzamknięciemświatłatętnickończyny”.Chorobata
niebyłajednakwyodrębnionajakoosobnajednostka
nozologiczna.Wśródtychpublikacjinaszczególną
uwagęzasługujepracaAleksandravonWiniwartera
(1848–1917)z1879roku,którywykazał,żeprzyczy-
nąmartwicystopyuopisywanegochoregobyłozaro-
śnięcietętnickończynyspowodowaneprzerostemich
błonywewnętrznej.PodobnezmianyznalazłWini-
warterrównieżwżyłachchorejkończyny[17].
Dużezasługidlarozwojuwiedzyochorobachtęt-
nicnależyprzypisaćPolakom:WładysławowiBie-
gańskiemu(1857–1917),SamuelowiGoldflamowi
(1852–1932),HenrykowiGotardowiiHenrykowiHi-
gierowi(1866–1942).Biegańskiw1891rokuwyraził
pogląd,żechromanieprzestankoweniejestchorobą
suigeneris,leczstanowijedynieobjawświadczący
ozwężeniutętnickończyn[18].Czterylatapóźniej
Goldflamopisałsześćprzypadkówchorobyoprzebie-
gutypowymdlathromboangiitisobliteransiokreślił
tęjednostkęchorobowąjakoendarteritis[19,20].
W1895rokuchirurgwarszawskiHenrykGotard
przedstawiłtrzyprzypadkizgorzelikończynumło-
dychmężczyzn,podkreślającpodobieństwoobjawów
5
iprzebiegudochorobyRaynauda.Zaznaczyłjednak,
żezmianyobserwowanewnaczyniachniewykazują
żadnejanalogiiztąchorobą,podobnesąnatomiastdo
zmianspotykanychwendarteritisobliteranswprze-
biegukiły[21].Wnastępnychlatachukazałysięko-
lejnepraceGoldflamaiHigiera,którzynapodstawie
dużegomateriałuklinicznegoopisaliobjawyiprze-
biegthromboangiitisobliterans[19,22,23].(Pierw-
szepraceLeoBuergera(1879–1943)ukazałysiędo-
pierowlatach1908i1909).Wkładpolskichautorów
wwyodrębnieniethromboangiitisobliteransjako
osobnejchorobyzasługujenaszczególnepodkreśle-
nie,gdyżjakpisałKaniak:n...bylionipierwszymi,
którzynapodstawiewłasnychobserwacjijasno
stwierdziliobjawyklinicznecierpienia,odrębnąjego
anatomiępatologicznąiodrębnyprzebieg”[wg24].
Wartorównieżpamiętać,żew1901rokuHigier
sugerowałusuwanieprzydankiwchorobachtętnic.
Pisałwówczas:nWbardzociężkichprzypadkach
zuporczywymibólamiiskłonnościądoowrzodzeń
poleciłbym,zamiastwyłuszczaniazestawuiodjęcia,
niewinnezabiegioperacyjne(wyciąganie,wykręca-
nieiwycinanie)napniachnerwowych,lubteżna
zwojachwspółczulnych,okalającychwiększenaczy-
nia”[22,23,25].(Lérichezaproponowałsympatekto-
mięokołotętnicządopierow1913roku).
Najznakomitszymchirurgiemnaczyniowymprze-
łomuXIXiXXwiekubyłbezwątpieniaRudolph
MataszNowegoOrleanu.Żyłwlatach1860–1957,
awięcbyłświadkiemiuczestnikiemrewolucji,jaka
dokonywałasięwówczaswcałejnauce,nietylko
wmedycynie.Wywarłogromnywpływnarozwój
chirurgii,zarównoudoskonalająctechnikiiwprowa-
dzającnowemetodyoperacyjne,jakiukierunkowu-
jącswoichuczniówinaśladowców.Zajmowałsię
głównieurazamitętnicitętniakami.Jegokoncepcja
operowaniatętniaka,polegającanapodwiązaniułą-
czącychsięznimtętnic,anastępnieotwarciujego
workaidokładnegozszyciaotworuwtętnicy,bliska
byłazaleceniomAëtiusazAmidy(ryc.1.3).Została
onapóźniejzmodyfikowanaprzezrekonstrukcjętęt-
nicyzapomocąścianytętniaka[wg7,wg26].
PodkoniecXIXwiekudotychczasowąchirurgię
naczyniowąopartąnapodwiązywaniuzaczętozastę-
powaćchirurgiąrekonstrukcyjną.Początkowezainte-
resowanieograniczonedoleczeniatętniakównie
osłabło,leczrównocześniepojawiłysięmożliwości
odtwarzaniawarunkówprzepływukrwipourazach
tętnicorazwtętnicachzamkniętychprzezzmianyza-
rostowe.Wprawdziepierwsząudokumentowanąope-
racjęnaprawcząukładunaczyniowegoprzeprowa-
dzonojużw1759roku,kiedytoangielskichirurgM.
Hallowellzszyłzpowodzeniemrozerwanątętnicęra-
mienną,tojednaknanaśladowcówtrzebabyłocze-
kaćponad100lat[wg27].Pierwsząjaskółkąbyło
zakończonepowodzeniemzszycieuszkodzonegona-
czyniakrwionośnegoprzezniemieckiegochirurga
MaxaSchedego(1844–1902)dokonanew1883roku.
