Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
ChociażZygmuntAugustgłośnoistanowczowyraził
swojeniezadowoleniezeźleukierunkowanej„swawoli”
Niżowców,tojednak,doceniającbojowewalory
Kozakówipragnączachowaćnadnimikontrolę,
wzywałichdoopuszczeniaNiżuipowrotudomiast
izamków,gdziezaswojąsłużbęotrzymaćmogli
stosownązapłatę.Byłatozapowiedźpowstaniatzw.
rejestrukozackiego,aleteżwiążącychsięztym
problemówzestronytych,którzysięwnimnieznajdą.
PierwszyimiennyspisKozakówwziętychprzez
Rzeczpospolitąnaswójżołdpowstałw1572roku,czyli
wtymsamym,wktórymzmarłostatnizJagiellonów.
Jegowykonaniepowierzonohetmanowiwielkiemu
koronnemuMikołajowiJazłowieckiemu,którypowołał
szlachcicaJanaBadowskiegonabezpośredniosobie
podległyurządstarszegorejestru.Takie
podporządkowaniewyłączałojednocześnie
rejestrowychzgestiiadministracjipaństwa,czyniącich
uprzywilejowanągrupąwśródcałejresztyKozaków
pozostających„nadalpozaramamiporządku
społecznego,wciągłej,naraziejeszczedośćcichej,
walcezwszelkąwładzą,zwszelkimprzymusem”–jak
celnieująłtoZbigniewWójcik.Wprzyszłościwalka
owolnościkozackie,oznaczającezrzuceniezależności
odszlachtyimagnateriikresowejorazsamowoli
królewskichstarostów,miałaprzybraćformękrwawych
rozpraw.Aledotegoczasumusiałojeszczeupłynąć
trochęwodywDnieprze...Porohyizaborysprawiały
jednak,żepłynęłaonanadzwyczajszybko.
Kolejnykozackirejestrpowstałwczasiewojen
moskiewskichprowadzonychprzezStefanaBatorego.
Zachowałsiędodzisiaj.Byłrównieograniczonyjak
poprzedniiobejmowałsześćsetnazwisk.Pięciuset
Kozaków,wśródktórychdoliczonosiędwudziestu
czterechpochodzeniapolskiego,chlubnieuczestniczyło
wsławnejwyprawienaPskóww1581roku.Jeden
zczłonkóworszakununcjuszapapieskiegonapisał
wówczasonich,że„sątoprzybyszeiawanturnicy,
powiększejczęściszlachtazokolicznychziem”.Król
