Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wkręguproblemówreligijnychcesarstwarzymskiego
27
inkłamliwą”
,aApolloniuszajakogoetęniegodnegoporównaniazChrystusem.Tym-
czasemFilostratukazujenammęża,któryobdarzonyjest,dziękiposiadanejwyższego
rzędumądrości-sophiaiczystościżycia,mocamiduchowymi,boskąenergią(dai-
moniakinesis).Toonapozwalamuzboskiegonatchnienia,anieprzyużyciutech-
nikmagicznych,dokonywaćczynówtaumaturgicznych,wypędzaćdemony,uwalniać
miastaodkatastrofiplag,przepowiadaćzdarzeniaprzyszłenapodstawieponadzmy-
słowejprognosis,dokonywaćuzdrowień,anawetprzywrócićdożyciamartwącórkę
konsulawRzymie32napodobieństwopodniesieniazmartwychprzezChrystusacór-
kiJairaczymłodzieńcazNain33.WbiografiiFilostrataniemamowyowspomnianej
przezemniemonistycznejteologiiApolloniusza,bliskiejpanującemuwczasiejego
życiaśredniemuplatonizmowi.Apolloniusz,którymodlisięwVArzeczywiściedwa
razydzienniedosłońcaijestreformatoremkultówtradycyjnych,niedążydolikwida-
cjiofiarskładanychbogom.KrążącpoośrodkachkultowychcesarstwawGrecji,Azji
Mniejszej,Syrii,Egipcie,badahistorieipochodzeniemiejscowychkultówimitów,
dbaoichodnowienie,pouczakapłanóworodzajachofiar.Trzebajednakprzyznać,że
bezwzględniesprzeciwiasięskładaniukrwawychofiar.Propagujetylkoczysteofiary
materialnejakkadzidło,libacjaczyciastkamiodoweiwprowadza,odmiennieodidei
wPraeparatioEvangelica,modlitwęjakonajwyższąformęofiary34.
TymczasemwdrugiejpołowieIVwieku,około365roku,neoplatonikSaturninus
SecundusSalutius,którypodobniejakFilostratpoświęciłswojedziełopt.Obogach
iświecie(Peritheonkaikosmou)pepaideumenoi-inteligencjikręgugrecko-rzymskie-
go,odchodziwdużejmierzeodpoglądówfilostratejskiegoApolloniuszanatematofiar
dlabogów35,zachowującpodobnewyobrażeniebytunajwyższego,wolnegoodjakiej-
kolwiekmnogości.Napisanyzinspiracjicesarza,renowatorareligiiHellenównapod-
łożuteurgicznegoplatonizmu,FlawiuszaKlaudiuszaJuliana,zawierałtentraktatjasny,
systematycznywykładkosmologiineoplatońskiej,miejscaczłowiekawjegosferach
izasadreligiipoliteistycznej.Ogłaszającswojepismojużpośmiercicesarza,należący
dokręgunOstatnichHellenów”filozofchciałnimzłożyćhołddladorobkuipoglądów
cesarzaibronićdalej,wobliczuprzewagichrześcijaństwa,klasycznejpaidei,zagu-
bionejwspólnotyreligijnej,ideałówpietasilegitymizacjiobrzędówofiarnych.Zgod-
niezkosmologiąstworzonąprzezPlotynazPierwszejZasady,którajestJedna(Mia),
jestniepojętąMocą(arretosDynamis),jestprzedewszystkimDobrem(Agathon),
ajednocześniejestponadwszelkimbytem,ponadwszelkąjednią,ponadwszelką
mocą,ponadwszelkimdobremwydobywasię,zgodniezsystememPlotyna,hipo-
stazaIntelektu(Nous),wpatrzonawswojeŹródło,azniegoemanujeDusza(Psyche),
32VAIV
33Mk5,21-24;35-43;Łk7,11-17.
,45.
34M.Dzielska,ApolloniusofTyana,s.141-142;145-146.
35OdwołujęsiędowydaniaR.DiGiuseppe,Suglideietilmondo,Milano2000.Tutajteżnatematży-
cia,działalnościizawartościtraktatus.11-63.Wnumeracjirozdziałówdziełaposługujęsiętymwydaniem.
WcześniejwydanieA.D.Nock(ed.andtrans.),OntheGodsandtheUniverse,Oxford1925.
