Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
wniejnicregionalnego-żejestuniwersalna.Jużwcześniej,jak
dowodzibiochemikiembriolog,historykisinologJosephNeedham
(1900-1995),wkładChinwrozwójnaukibyłznaczny.Wychwyt
mechanizmuzegarowego,bezktóregoniebyłbymożliwyprecyzyjny
pomiarczasu,znanotamjużwVIIIw.;interkonwersjęruchuobro-
towegoiprostoliniowegowynalezionowVIw.,atakpodstawowego
mechanizmu,jaksternatylnicy,używanojużwIw.Dawnamedy-
cynachińskarównieżbyłaracjonalna:analizatraktatówmedyczno-
-prawnychdowodzinaprzykład,żesędziowie,niczymerudyci,
zafascynowaniwiedząmedyczną,uczynilizobserwacjiwskazówek
cielesnychprawdziwąsztukę2.JednakwobecojcówzTowarzystwa
Jezusowegoniektórzyzchińskichmyślicielizezdumieniemstwier-
dzili,żedawalisiędotądzwodzićpozorom.Otóżzainteresowanie
układamigwiazdsprawiło,żecałąenergięwkładanowpracęnad
doktrynami-astrologię,podczasgdywmiejscustałoobliczanietra-
jektoriiciałniebieskich-astronomia.Praktycypotrafilikrzyżować
zesobąroślinyizwierzętaorazselekcjonowaćgatunki,atymczasem
naukomprzyrodniczymdalekobyłonietylkodopraktycznejwie-
dzyhodowców,lecztakżedowiedzyzawartejwpoematachopie-
wającychnaturę.JaktwierdzichińskiastrofizykFangLizhi,metody
empirycznetaoizmuniemiaływartościnarzędziteoretycznych.
Owocowaływprawdziezastosowaniamipraktycznymi-umożliwiły
naprzykładudowodnienieistnieniamagnetyzmuczyopanowa-
niechemiiśrodkówwybuchowych-aleniedawałyżadnejnadziei
narozwójwkierunkuodkryciaprawfizykirządzącychświatem3.
Ewidentnawyższośćnaukizachodniej,dowiedzionapoprzezjejsku-
tecznośćwuzyskiwaniuoczekiwanychrezultatów,spowodowałaroz-
łamexplicitewchińskiejmentalnościiwymusiłarozróżnieniemiędzy
2OdnoszęsiętutajdopracbrytyjskiegohistorykaJosephaNeedhama,który
pozostajejednymznajlepszychspecjalistówodrelacjimiędzynaukązachodnią
inaukąchińską.Cf.J.Needham,Lasciencechinoiseetl’Occident.Pourunehistoire
mcuméniquedessciences,Seuil,Paris1973;idem,Latraditionscientifiquechinoise,
Hermann,Paris1974;idem,G.-D.Lu,DialoguedescivilisationsChine-Occident,
LaDécouverte,Paris1991.[WjęzykupolskimukazałosięNeedhamaWielkie
miareczkowanie:naukaispołeczeństwowChinachinaZachodzie,przeł.I.Kałużyńska,
PIW
,Warszawa1984-przyp.tłum.]
3WywiadzastrofizykiemJean-MarkiemBonnet-Bidaudem,DLaRecherche”
1990,nr220,s.482.
8
