Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Olejzwielorybapozyskujesię,gotującpaskijegosadła.Jest
tocieczklarowna,obarwiemiodu.Nienadajesięraczej
dogotowaniaczyjedzenia,ponieważmawyrazistyrybnyzapach,
aleprzytemperaturzezapłonuwynoszącej230°Ciniskiejlepkości
świetniesięsprawdzawlampacholejnych.
UschyłkuXVIIIwieku,zwłaszczawEuropieiAmerycePółnocnej,
zaczętonamasowąskalęwykorzystywaćolejwielorybiwlampach
Arganda.Wlatach1770–1775,byzaspokoićpopyt,wielorybnicy
zMassachusettsprodukowali45tysięcybaryłek,czyliokoło7,2
milionalitrówtegoolejurocznie.Polowanienawieloryby,
napędzanekoniecznościąoświetlaniawnętrz,stałosięogromną
gałęziąprzemysłuiniemaldoprowadziłodowyginięcianiektórych
ichgatunków.Szacujesię,żedopoczątkuXIXwiekuzabitoponad
ćwierćmilionatychssaków,bypozyskaćznicholej.
Takasytuacjaniemogłatrwaćwiecznie,tymczasem
zapotrzebowanienapaliwodolampwciążwzrastało.Populacje
miastzwiększałysięibogaciły,corazważniejsząrolęodgrywało
wykształcenie,upowszechniałasiękulturaczytaniaizażywania
rozrywkipozmroku–wszystkotozwiększałopopytnaolej,atym
samymwywierałopresjęnawynalazców.Znalazłsięwśródnich
szkockichemikJamesYoung,któryw1848rokuodkryłmetodę
pozyskiwaniazwęglacieczyowłaściwościachczyniącychzniej
doskonałepaliwodolamp.Youngnazwałjąolejemparafinowym.
KanadyjskiwynalazcaAbrahamGesnerdokonałtegosamego
odkrycia,leczswójproduktnazwałnaftą.Ichwynalazkimogłysię
nieupowszechnić,lecztrafchciał,żedokonaliichtużprzed
wybuchemwojnysecesyjnejwAmeryce.Statkiwielorybniczestały
sięcelamiokrętów,ainneolejedolampobłożonowysokimi
podatkami–zaistniaływięcwarunkidopowstaniaprzemysłu
naftowego.Taknaprawdęnierozwinąłsięonjednak
ażdomomentu,gdywynalazcyzrezygnowalizwęgla,azamiast
niegozainteresowalisiępewnymwystępującymwpobliżukopalń
olejem.Tęczarną,cuchnącą,lepkąsubstancjęwypompowywano
spodziemi,leczprzedużyciemtrzebająbyłopoddaćdestylacji
–procesowiodkrytemuprzedwiekamiprzezRhazesa–cookazało
siębardzolukratywnymprzedsięwzięciem.Itakdżinnadobre
