Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
nianietegopierwiastka,zewzględu
nabrakredukcjijonówFe3+,które
tworząnierozpuszczalnekompleksy.
Powchłonięciużelazaprzezbłonęen-
terocytujonyFe2+przechodządocy-
tozolu,gdziemogąbyćmagazynowa-
newpostacizwiązanejzferrytyną
lubwchodządotzw.puliżelazalabil-
nego(LIP).Żelazomożebyćrównież
magazynowanewpostacihemosyde-
ryny,zbudowanejzbiałkaiżelaza,po-
chodzącychprawdopodobniezezde-
naturowanejferrytyny.Wtejformie
magazynowanajestdużailośćżelaza,
alejegodostępnośćjestznacznieniż-
szaniżzferrytyny.Żelazojestgroma-
dzonegłówniewhepatocytach,skąd
jestnastępnieuwalnianewprzypadku
jegoniedoborów.Zarecylkulacjętego
pierwiastkaworganizmieodpowiadają
makrofagiwątrobyiśledziony,którefa-
gocytują,starelubuszkodzoneerytro-
cyty,auwolnioneżelazotransportują
dokrwilubmagazynująwformiefer-
rytyny.Jejstężeniewsurowicydobrze
korelujezjejzawartościąwtkankach,
dlategostanowionaswoistymarkerdla
zmagazynowanegożelaza.Przyjmuje
sięże1pgferrytynyzawartyw1lsu-
rowicyodpowiada8-10mgżelazazma-
gazynowanegow1kgmasyciała(5).
Ferrytynanietylkogromadziżelazo,
aleichronikomórkiprzedtoksycznym
działaniemtegopierwiastka.
Dalszytransportjonówżelazawor-
ganizmieodbywasiępojegoutlenie-
niudoformyFe3+.Wtakiejpostaci
żelazojestwiązaneprzezcząsteczki
transferrynyitransportowanedotka-
nek.Nawszystkichkomórkach,
zawyjątkiemdojrzałycherytrocytów,
znajdująsiębłonowereceptorydla
transferyny(TFR1iTFR2).Receptory
TFR1odpowiadajązatransportżelaza
dokomórek,aTFR2pełniąfunkcjere-
gulacyjne.Tylkokomórkiintensywnie
dzielącesię,odużymzapotrzebowa-
niunażelazo,majadużąilośćrecep-
torówTFR,podczasgdyteniepodle-
gającepodziałommająichmałolub
nieposiadająichwcale(6).Pomimo
żeussakówzatransportżelazaodpo-
wiadagłównietransferyna,tobardzo
mocne,leczodwracalnepołączenia
zżelazemmożetworzyćrównieżlakto-
feryna.Jejźródłemsąkomórkinabłon-
kaofunkcjiwydzielniczejorazneutro-
fle,dlategojejobecnośćstwierdzasię
wwydzielinachustrojowych.Laktofe-
4
rynapełnirównieżwieleinnychfunk-
cji,wykazujemiędzyinnymi:działa-
niemikrobiostatyczneimikrobójcze,
regulujeprocesyhematopoezy,meta-
bolizmuglukozyilipidóworazbie-
rzeudziałwprocesiegojeniasięran
ihamowaniawzrostunowotworów(6).
Kontrolahomeostazyżelazaodbywa
sięnapoziomiejegoabsorpcjiwprze-
wodziepokarmowymorazuwalniania
zmagazynówtkankowych.Przyniedo-
borzeżelazawzrastajegowchłanianie
wjelicieiuwalnianiezmakrofagów,
azmniejszasięgromadzeniewposta-
ciferrytyny.Natomiastwprzypadku
nadmiarużelazadochodzidojegołą-
czeniasięzapoferrytynąiusuwania
nadmiaruwrazzezłuszczającymsię
nabłonkiemprzewodupokarmowego,
zjednoczesnymzahamowaniemjego
uwalnianiazmakrofagów.
Czynnikiemregulującymteproce-
syjesthepcydyna−białkowytwarza-
newhepatocytachiuwalnianedokrą-
żenia.Hepcydynajestbezpośrednim
inhibitoremferroportyny,białka,które
transportujeżelazopozamagazynują-
cejekomórki.Ferroportynajestobec-
nanaenterocytachimakrofagach.
Poprzezzahamowanieferroportyny,
hepcydynahamujetransportżelaza
zenterocytówdosystemużyływrot-
nejwątrobowej,wtensposóbreduku-
jącwchłanianieżelaza.Wyjścieżelaza
zmakrofagówjestrównieżblokowa-
nepoprzezzahamowanieferroporty-
ny.Wtensposóbhepcydynaposiada
kluczoweznaczeniedlahomeostazy
żelazaiodgrywaznaczącąrolęwnie-
dokrwistościtowarzyszącejchorobom
przewlekłym.
mu,powinnasięgać3,3mgFe/kg
m.c.(5mg/kgm.c.0,75/dz.),aprzy
niecosłabszej−4mgFe/kgm.c.
(6,1mgFe/kgm.c.0,75/dz.).
Natomiastukociątabsolutnamini-
malnazawartośćżelazawdieciepowin-
nawynosić80mgFe/kgsuchejmasy
karmy(17mgFena1000kcalME).
Wprzypadkukarmłatwostrawnych
(niskowłóknistekarmy,bezudziałuf-
tynianów,)zwysokąbiodostępnością
żelaza,średniadziennailośćpobrane-
gożelazaniezbędnadoprawidłowego
wzrostuirozwojusięga3,42mgFe/kg
m.c.(3,2mgFe/kgm.c.0,67).W2000r.
Harperiwsp.wtrakcie10-tygodnio-
wegookresużywieniakociątproduk-
tamiwilgotnymi−puszkami−ocenili,
żeadekwatnadlawłaściwegowzro-
stuirozwojuorazutrzymaniapara-
metrówhematologicznychjestdzien-
nakonsumpcjażelazanapoziomie
3,85mgFe/kgm.c.,któraodpowiada
zawartości19mgFe/1000kcalMEkar-
my.Wprzypadkukarmsuchych,zawie-
rającychok.20mgFe/1000kcalME,
wartośćtęszacujesięnaok.4,5mg
Fe/kgm.c.(4,2mg/kgm.c.0,67).
Najnowszezaleceniazmaja2017r.,
przedstawioneprzezFEDIAFwska-
zują,żeminimalnazawartośćżelaza
dlaszczeniątwokresiewzrostupo-
winnawynosić22mg/1000kcalME,
coprzekładasięnaminimalnąza-
wartośćw1kgsuchejmasykarmy,
równą88mg.Wprzypadkukotów
rosnących,wartościminimalnewy-
noszą:20mgFe/1000kcalMElub
80mgFew1kgsuchejmasykar-
my.Identycznezaleceniaprzedsta-
wiłoAAFCOwpublikacjachz2014
i2017r.
Wprzypadkudorosłychpsówreko-
mendowanądawkęFe,wystarczającą
dlapokryciawszystkichpotrzebby-
towych,określonona0,36mgFe/kg
m.c./dz.,przyzałożeniujego30-proc.
biodostępności(11).Przyniższejbio-
dostępnościżelaza,szacowanejnaok.
20%,rekomendowanądziennądawkę
żelazazwiększonodo0,5mgFe/kg
m.c./dz.,choćuważasię,żecałkowi-
taabsorpcjażelazazdietyitakprze-
kraczawyznaczonezapotrzebowanie.
Wpublikacjiz2006r.NationalRe-
searchCouncil(NRC)podajereko-
mendowanądawkężelazadlapsów
dorosłychnapoziomie0,5mg/kg
m.c./dz.(1mg/kgm.c0,75),coodpo-
Zapotrzebowanienażelazo
upsówikotów
Najwcześniejszebadaniazwiązane
zocenązapotrzebowaniaszczeniąt
nażelazosądatowanena1946r.,kie-
dytozostałoonookreślonenaba-
ziestężeniaHbiwynosiło600mcg
Fe/kgm.c./dz.Późniejszebadania
ChausowaiCzarnecki-Mauldenosza-
cowałyminimalnezapotrzebowa-
nieszczeniątnażelazonapoziomie
84mg/kgsuchejmasykarmy,cood-
powiadało18mgFena1000kcalME.
Opierającsięnapowyższychdanych,
wyliczono,żeśredniadziennakon-
sumpcjażelazauszczeniąt,przydo-
brejbiodostępnościżelazazpokar-
