Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wprowadzenie
11
iniemieckichmiast,wjęzykupolskim,wjidysz,pohebrajsku,niemieckuoraz
czesku.Autoramizapisów,którychtematemjestprzybyciedogetta,sąnwsiedle-
ni”2,ŻydzizRzeszyNiemieckiejdeportowanidoLitzmannstadt(jakzmienio-
nonazwęŁodzinarozkazHitlera),wichprzypadkuszczególniedramatyczna
byłkonfrontacjazeświatemprzeludnionegoipogrążonegownędzygetta.Byli
wśródnichzarównopisarze,naukowcy,dziennikarze,tacyjakOskarRosenfeld,
OskarSingerczyBernhardHeilig,jakimłodewówczasdziewczyny,naprzykład
16-letniaLucilleEichengreenzHamburgaczy17-letniaHildaSternCohenzHesji.
Wtekstachwspomnieniowychtychdziewcząt,dlaktórychwyjazdwnieznane
byłstrasznymdoświadczeniem,znamiennymmotywemjestszokzetknięciaze
skrajnąnędząprzeludnionychdomówiichmieszkańców.Ważnymotywwopi-
sachdniapowszedniegostanowitroskarodzicówodzieci,którymniemoglidać
nicdojedzenia.Wstrząsającajesthistoriamatkiijejdwójkidzieci,którebardzo
cieszyłysięzprzydziałucuchnącychłupinkartoflanych,jeszczebardziejporuszają
notatkizrozpaczonejmatkiwysiedlonejwrazz6-letnimsynkiemzWiednia,która
musipatrzeć,jakjejdzieckopowoliumierazgłodu.JózefZelkowiczopowiada
odzieciach,któremusząpracowaćpodczasważnegożydowskiegoświęta.One
jednakmimowszystkonależądouprzywilejowanych,ponieważskoropracują,nie
sązabieranerodzicom.TedwunastoletniedziecitotakzwaninchronieniŻydzi”.
Wstrząsającyjestreportażodomudziecka,wktórymmieszkajądzieci,októresię
niktnietroszczy.Jedynymiprzyjaciółmiwychudzonegochłopcasągołębie,zktó-
rymidzielionswojeracjeżywnościowe.AbrahamŁaski,którywgetciemieszka
razemzrodzicamiimłodsząsiostrą,zastanawiasięwpisanymwczterechjęzykach
dziennikunadroląswojegojęzykaojczystego–jidysz–szczególniewsytuacji
ekstremalnegozagrożenia.Innimłodziautorzywykorzystująwswychtekstach
pewneformywierszydladzieci,któreznajązlekturszkolnych,wpisującwnie
swojedoświadczeniażyciawgetcie,PrzykłademjestparodiawierszaLokomotywa
JulianaTuwima,którazawieraostrąkrytykęPrzełożonegoStarszeństwaŻydów
–ChaimaMordechajaRumkowskiego.Powstawałytakżewierszepochwalne,jak
tenautorstwadwunastoletniegoAbramkaKoplowiczazatytułowanyHej,wresor-
cie,wychwalającyrzekomodobrąorganizacjępracy,zdrugiejjednakstronyza-
wierającykrytykę–częściowobezpośrednio,częściowoukrytąmiędzywierszami
–kierownictwazakładuszewskiego.HelaRyng,rocznik1928,wwierszuWiosna
wwięzieniuwyrażatęsknotęzawolnością,którakojarzysięjejzwiosnąizłotymi
promieniamisłońca.
DonajbardziejwstrząsającychtekstównależyrelacjaJózefaZelkowiczado-
kumentującegonajbardziejtragicznewydarzeniawgetcie:deportacjędzieci
2Słowonwsiedleni”pojawiasięwpolskojęzycznychtekstachzwiązanychzgettemłódzkimna
określeniejegonowychprzymusowychmieszkańców;wartojednocześniepodkreślić,żetakiej
formywyrazowejnieznająsłownikijęzykapolskiego,jestwięcto,napoziomiejęzykowym,
takżedokumentzłódzkiegogetta.
