Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
10
Działoszyński-Cywilizacja
zyskałaogromnąpopularność.Wewstępieautorpodjąłpróbęscharaktery-
zowaniapojęciaDcywilizacja”:
[ś]wpojęciutymznajdujewyrazsamowiedzaZachodu.Możnabypowie-
dziećrównież:jegoświadomośćnarodowa.Obejmujeonowszystko,czymspołe-
czeństwozachodnieostatnichdwóch,trzechstuleciwmniemaniuswoimgóruje
nadwcześniejszymilubwspółczesnymimuspołeczeństwamiDbardziejprymi-
tywnymi”.Zapomocątegopojęciausiłujespołeczeństwozachodnieokreślić,co
stanowiojegoswoistościizczegojestdumne:poziomswojejtechniki,reguły
swojegosposobubycia,stanpoznanianaukowego,jakiosiągnęło,czyewolucję,
jakadokonałasięwjegopoglądzienaświat[Elias2011:77].
WątpliwościmogąbudzićpojęciaDZachód”iDspołeczeństwozachod-
nie”.NajakiejpodstawieizjakiejprzyczynyzróżnicowanaludnośćEuropy
Zachodniejjestpostrzeganajakojednolitaformacja,zwanaDZachodem”
lubDspołeczeństwemzachodnim”?Eliasdostrzegałtętrudność,dokonał
bowiemróżnicowaniajęzykowego:pojęcieDcywilizacja”mazasadniczozbli-
żoneznaczeniawjęzykachfrancuskimiangielskim,natomiastodmienne
wjęzykuniemieckim.Wznaczeniufrancusko-angielskimcywilizacjajest
sumąosiągnięćZachodualbocałejludzkości.Wznaczeniuniemieckim
oznaczatylkozewnętrzneaspektydziałalnościludzkiejimamniejsząwar-
tośćniżkultura.
DotrzechjęzykówbranychpoduwagęprzezEliasadodamwtejpracy
kontekstpolski.Dziękitakiemuposzerzeniuzakresujęzykowegopojęcieto
ujawnijeszczewiększebogactwoznaczeń.
CywilizacjazdaniemEliasajestprocesem.Macharakterdynamiczny,
wprzeciwieństwiedokultury,któraoznaczazbiórwytworówdziałalności
ludzkiej.(Podkreślanieroliprocesówwhistorii,zwłaszczazjawisklongue
durée,byłoreakcjąEliasanaDstatyczną”socjologięTalcottaParsonsa.Zbliża
takżeEliasowskąteorięcywilizacjidoszkołyAnnales).Cywilizacjajesttym,
couniwersalne,ponadnarodowe.Pojęciemtymposługująsięnarody,które
jużokrzepływswejtożsamościisąjejpewne.NatomiastpojęcieDkultura”
odsyładoswoistościiróżnic,właściwychnarodomdopierokształtującym
się,niepewnymswejtożsamości.Tedwieopozycjeznaczeniowewyróżnione
przezEliasamająjużcharakterprojektujący.Możnawskazaćwbadanejlite-
raturzeprzykładyodmiennegoużyciaobupojęć.Cywilizacjamożebyćrozu-
miananietylkoprocesualnie,aleistatycznie.CywilizacjewedługDanilew-
skiego,KonecznegoczyHuntingtonasątrwałymijednostkamilubtypami.
Zdrugiejstrony,kulturabywarozważanajakoproces.Ponadtocywilizacja
możebyćrozpatrywanawaspekcienarodowym,np.Ddziejecywilizacjiwe
Francji”GuizotaczyDdziejecywilizacjiwAnglii”Buckle’a.Wtakichuję-
ciachchodziwprawdzieoodkrywanieogólnościwwymiarzenarodowym,
alejednakpartykularnywymiarnarodowypozostajenapierwszymplanie.
Eliaszapropowałwięcszczególną,anieogólnąteorięcywilizacji.Wyodrębnił
jednozwieluznaczeńtegopojęcia.
