Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
28
Działoszyński-Cywilizacja
[ś]słabetodowodydlatych,cowiedzą,żechociażnarządmowyjestczło-
wiekowidanyprzeznaturę,mowasamaniejestuniegoczymśnaturalnymiże
człowiekacywilizowanego(llhommecivil)jegozdolnośćdoskonaleniasięmogła
wynieśćniespodzianiewysokoponadjegostannaturalny[Rousseau1956:256].
Wuwadze16.:Dmisjonarzenasibowiemniekiedyrobiąznich[tj.zdzi-
kich-B.D.]chrześcijan,lecznigdyludzicywilizowanych(deshommescivi-
lisés)”[Rousseau1956:272].
Zpowyższychcytatówwidać,doczego
JanowiJakubowisłużyłypojęciallhommecivil
PETERKOL:(Kolben),1675-1725,nie-
illhommecivilisé.KompozycjaRozprawyonierów-
mieckiastronom,badaczludówpołudnio-
nościopierasięnakontrastowymzestawieniu
wejAfryki.
człowiekawstanienatury,względnieczłowieka
SIMONvanderSTEL,1639-1712,pierwszy
gubernatorProwincjiPrzylądkowejznada-
dzikiego(llhommesauvage),zuspołecznionym
niaholenderskiejKompaniiWschodnioin-
(llhommesociable,llhommepolicé).Tendrugijest
dyjskiej.
określanytakżejakocywilizowany(llhommecivil,
SAMUELPURcHAS,1575-1626,angielskigeo-
llhommecivilisé).Itowłaśnieon,anieczłowiek
graf,Rousseaupowoływałsięnajegorela-
dziki,jestbohateremtejrozprawy.Dzikijestteo-
cjęopodróżachAndrewBattelapoKongu.
retycznąkonstrukcją,wktórejprzeglądasięczło-
OLfERTDAPPER,1635-1689,holenderski
wiekwspółczesny,cywilizowany,aleoczywiście
geografihistoryk.
JEAN-:APTISTEDuTERTRE,1610-1687,fran-
niecałkiemdowolną,leczpopartąświadectwami
cuskidominikanin,botanik,misjonarz
podróżników.Otoprzeglądźródeł,zktórych
działającynaAntylach.
korzystałRousseauprzypisaniuRozprawyonie-
ENgEL:ERTKAEMPfER,1651-1716,niemiecki
równości.ZamieściłwniejanegdotyDetnogra-
lekarzibotanik,podróżowałpoRosji,Per-
ficzne”zHerodotaiinnychautorówklasycznych.
sji,Indiach,Japonii.
WzakresiehistoriinaturalnejkorzystałzHistoire
JEANcHARDIN,1643-1713,francuskipod-
naturellegénéraleetparticulièreGeorge’adeBuffona
różnik,autorpoczytnychpamiętników
(wydawanejod1749).InformacjeoHotentotach
zwędrówekm.in.poPersji,Indiach,Bli-
skimWschodzie,Kaukazie.
czerpałzCaputBonaeSpeiHodiernumPeteraKolba
(1719),przytoczyłteżanegdotę,którejbohate-
rembyłgubernatorSimonvanderStel;informa-
cjeomałpachafrykańskich-zPilgrimageSamuelaPurchasa(1613-1625)
iDescriptiondellAfriqueOlfertaDappera(1668,wydaniefrancuskie1686);
omieszkańcachAntyli-zLlhistoiregénéraledesAntilles…Jeana-Baptise’adu
Tertre’a(1667-1671);oJaponii-HistoryofJapanEngelbertaKaempfera
(1727);wspominałtakżepopularneVoyagesJeanaChardina.
ZapomocąideistanunaturyRousseauchciałwyjaśnićconajmniejdwie
ważnesprawy.Popierwsze,stwierdzał,żezawszemamydoczynieniazopi-
samiludziwliczbiemnogiej(zbiorowościludzkich,społeczeństw)istawiał
następującyproblem:Czyjesteśmywstaniewyobrazićsobiepojedynczego
człowieka,jednostkęludzkąjakotaką?Jesttoniemożliwewodniesieniudo
ludziwspółczesnych,uspołecznionychiucywilizowanych.Człowiekpoje-
dynczymożefunkcjonowaćtylkojakoichprzeciwieństwo.Wizjaczłowieka
wstanienaturyjestpróbąodpowiedzinato,jakijestpojedynczyczłowiek,
