Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
30
Działoszyński-Cywilizacja
niezbitą,aniepowoływaćsięprzytymnawszystkichmłodychdzikusów,któ-
rymsiędaremniestaranozaszczepićcywilizację[ś]”[Rousseau1956:273].
CzasownikciviliserwystąpiłpóźniejwUmowiespołecznej(1762):
Piotr[Wielki]widział,żejegoludjestbarbarzyński,aniedostrzegł,iżnie
dorósłjeszczedocywilizacji;chciałgocywilizować,kiedynależałogotylkomusz-
trować.(Ilavu,quesonpeupleétaitbarbare,ilnlapointvu,qulilnlétaitpasmûrpour
lapolice;ilavouluciviliserquandilnefallaitquellaguerrir)[Rousseau2010:51;por.
Febvreetal.1930:21].
Pierwsze,rzeczownikoweużyciesłowaDcywilizacja”wpolskimprze-
kładzieznówjestdodatkiemtłumacza.Woryginaleznajdujemyrzeczownik
police,który,jakwidzieliśmy,wystąpiłwznaczeniuzbliżonymdocywilizacji
jużwRozprawieonierówności.WłaściwedlaRousseau-ijemuwspółczes-
nych-jestużycieczasownikowe.Wartoteżzwrócićuwagę,żejużwjednym
zpierwszychwystąpieńtegosłowawliteraturzefilozoficzejjestonoodnie-
sionedoróżnicmiędzykrajamiEuropyZachodniejaRosją.Kontekstten
staniesięwXIXw.jednymzistotnychsposobówużyciapojęciaDcywiliza-
cja”(dokładniejprzedstawiętownastępnychrozdziałach).Alejużwcześniej
oDfałszywejcywilizacji”wRosjipisałMirabeauwAmideshommes,ainny
fizjokrata,abbéBaudeau,podróżującpoPolsceiRosji,wyróżniałDstopnie
cywilizacji”orazzacząłpisaćoprzeciwstawionejimDcywilizacjieuropejskiej”
[Wolff1994:12].PonimtaksamoopisywałPolskęiRosjęLouis-Philippede
Ségur(latasiedemdziesiąteXVIIIw.)[Wolff1994:17-25].
WXVIIIw.zmieniłosięustawieniesymbolicznejosidzielącejEuropę.
Odpojawieniasięideiodrodzeniaantyku,czylioddojrzałegośredniowie-
cza,EuropadzieliłasięnaPołudnieiPółnoc.Kulturykrajówpołudniowych
wytworzyłyetnogenetycznedyskursylegitymizacyjne(zwłoskimhuma-
nizmemnaczele),odwołującesiędokontynuacjidziedzictwaImperium
Romanum.Kulturykrajówpółnocnychwytworzyłyanalogicznedyskursy
etnogenetycznedowartościowującedziedzictwobarbarzyńców(m.in.polski
sarmatyzm,aleteższwedzkigotyzm,niderlandzkibatawizm),stawiająceje
narównizrzymskim.WXVIIIw.nastąpiłoprzeorientowanieosiPółnoc-
PołudnienaZachód-Wschód.Legitymizacjaetnogenetycznazeszłanadalszy
plan;nanowopowstałymZachodziezaczętozwracaćuwagęnamieszany,
rzymsko-barbarzyńskicharaktergenezytychkrajów.Nowyimaginacyjny
podziałEuropyinowejegokryteriawymagałynowejterminologii.DCywili-
zacja”wpasowałasięwtoznakomicie.Kwestiatejreorientacjiosieuropej-
skiej-łączniezrolą,jakąodegraływtympojęciaDcywilizacja”iDbarbarzyń-
stwo”-zostałaszczegółowoomówionaprzezLarry’egoWolffawksiążce
InventingEasternEurope:TheMapofCivilizationontheMindoftheEnlightenment3.
3ItwasalsotheEnlightenment,withitsintellectualcentersinWesternEurope,whichcultivated
andappropriatedtoitselfanewnotionof‘civilizationl,aneighteen-centuryneologism,andcivilization
discovereditscomplement,withinthesamecontinent,inshadowedlandsofbackwardness,evenbarbarism.
SuchwastheinventionofEasternEurope[Wolff1994:4].
