Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
42
Podstawytemporalneanalizyrzeczywistościspołecznej
Nieoznaczałotojednakumiejętnościwyjaśnianiaczyprowadzenialogicznej,
spekulatywnejrefleksjinadczasem.
Dopierofilozofowiecywilizacjistarożytnychzajmowalisięczasemsystema-
tycznie,dochodzącróżnymidrogamidopróbjegozrozumienia
4
.Dokonując
filozoficznychimpresjitemporalnych,przynieśliświatupierwszeuporządkowane
myślioczasie,dalipierwszeodpowiedzinapodstawowepytania,szukalizwiązków
czasuzinnymizjawiskami.Najczęściejtemporalnośćbyłałączonazpoglądami
nanaturęspołeczeństwaiwszechświata.Ostateczniebraknskłonności”czasudo
poddaniasięłatworamomracjonalizmu
5
uczyniłgojednymzpodstawowych
przedmiotówzainteresowaniafilozofów,wywołującymciągłeichnzdziwienie”
.
Widocznejestonotakżewspółcześnie,szczególnieutych,którzyzajmująsię
filozofiąegzystencjonalną.
Późniejsza,doświadczanawnastępnychwiekachbezradnośćnaukiwobecczasu,
potwierdzającajegoskomplikowanąnaturę,znalazłaswojemetaforyczneodbicie
wanegdocie,funkcjonującejwśródnaukowcówzajmującychsięczasem-oprzy-
byłymdoStanówZjednocznychimigrancie,któryzgubiłzegarek.Podszedłondo
przechodniaizapytał:Whatistime?(ang.-Czymjestczas?),zamiast:Whatisthe
time?(ang.-Któragodzina?).Zapytany,któryokazałsięnaukowcem,odrzekł:
nPrzykromi,otomusipanzapytaćfilozofa.Jajestemtylkofizykiem”
6
.Taanegdota
nietylkowskazuje,gdziepowinnosięszukaćpierwszych,wyjściowychodpowiedzi
dotyczącychczasu,aleteżpodkreśla,żeczasstałsięogromnymn(ł)wyzwaniem
dlaludzkiejmyśli.Niejestontylkomiarązjawisk,gdyż-szczególniewspółcześnie
-stałsiętym,cosamowymagazrozumienia”7.
Wpierwszympodejściupodjętopróbęzrozumieniaczasu8,bo-jakpokazuje
powyższaanegdota-jegocharakterzdecydowaniejestpodatnynarefleksjęfilo-
zoficzną.Zrozumienieczasustałosięistotnymproblememintelektualnym,postu-
latembadawczym,celemdociekań,niosącymzasobąszeregkolejnychtrudnych
problemów.Wynikałyonezniesłychanejzłożonościzagadnienia,przenikającego
wszystko,istnieniaukładuzależności,wynikającychgłówniezsubiektywnych
doświadczeńjednostkizczasem.Wszystkotoczyniłoodpowiedzinatepytania
równieżdwuznacznymiiniespójnymi,budowałosceptycyzm,szczególnieegzy-
stencjalnyciężardoświadczaniaczasuprzezczłowieka,wpływającynasposóbjego
zrozumienia.Ponadtowszelkiepróbycałościowegoujęciaczasu,atymsamym
odpowiedzinaniektóreprzynajmniejpytaniaszczegółowe,pociągałyzasobą
koniecznośćposługiwaniasiępojęciamiapriori,którewpraktycestawałysię
4B.Skarga,Kwintetmetafzyczny,Kraków2005,s.25.
5G.J.Whitrow,RefectionsontheHistoryofConceptofTime,[w:]J.Fraser,F.C.Haber,G.H.Müller,
TeStudyofTime.ProceedingsoftheFirstConferenceoftheInternationalSocietyfortheStudyofTime,
Berlin-Heidelberg-NewYork1972,s.4.
6
C.A.Pickover,Czas.NajbardziejtajemniczezjawiskoWszechświata,przekład:P
.Lewiński,Warszawa
1999,s.12.
7G.Mitrowski,Kosmos.Bóg.Czas,Katowice1993,s.7.
8
Etymologiapojęcianczas”najczęściejjesttłumaczonazapomocągreckichsłów:aion-trwanieoraz
chronos-następstwo.
