Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Zrozumiećczas-czaswujęciuflozofcznym
51
m.in.Parmenides,ZenonzEleiiPlaton,zakładała,żeniemaróżnicypomiędzy
zdarzeniamiprzeszłymi,teraźniejszymiiprzyszłymi.Czasstajesięobrazemwiecz-
nościczybytempozaczasowym.Zkoleidynamicznąkoncepcjęczasuodnaleźć
możnaprzedewszystkimuHeraklitazEfezu,którydoceniałwyłączniezdarzenia
teraźniejsze,całkowiciepomijającprzeszłeiprzyszłe54.
c)Chrześcijańskafilozofiaczasu
Chrześcijanie,pozostającpodogromnymwpływemjudaizmu,wdużymstopniu
zaakceptowalijegopodejściedoczasu.Żydzipowiązaliczaszprzestrzenią,zyskując
mianonbudowniczychczasu”
55
.Nowoczesnepodejścieliniowedoczasuwznacznej
mierzewywodzisięzjudaizmu,szczególniezaścharakterystycznatendencjado
spoglądaniawprzyszłość.Twierdzisię,żesamakoncepcjaBoga,któryumiera,
anastępniepojawiasięnjakoObjawieniewrealnejhistorii,określanejdatą,stanowi
przełamanieczasucyklicznego,właściwegomitologii”
56
.Drugimźródłem,zktórego
czerpałachrześcijańskamyśltemporalna,szczególniewkontekściemierzeniaczasu,
byłybogatedoświadczeniaitradycjerzymskie.
Żydzinigdynieprowadziliszerszychanalizfilozoficznychczytemporalnych:
nŻydziniefilozofowali,onipoprostubraliudziałwdramacie”
57
.Rozpoczynał
sięonwmomenciestworzeniaświataiczasu,stworzenietegopierwszegotrwało
wczasie(siedemdni)ibyłomożliwedopierowtedy,gdyBógstworzyłczas:nNa
początkuzostałuruchomionyczasiodtądhistoriabiegnienaprzódniestrudzenie”
58
.
Żydowskatradycjaakcentowałagłównieliniowe,aniecyklicznepodejściedonatury
czasu:nGdyhistoriadobiegniekresu,zniknieStworzenie,pozostanietylkoBóg
wswymnie-czasie”59.Jednocześniewjudaizmiewyjątkowoczęstostosowanome-
todęnrozpoczynaniaodnowa”
,szczególniezauważalną,gdyanalizujesięideologię
najważniejszychświątnaroduwybranego.Czasstanowiłjednokierunkowy,liniowy,
niecyklicznyproces,któregopoczątkiembyłostworzenieświata,azwieńczeniem
-tryumfnaroduwybranego,poprzezdojściedoZiemiObiecanejiprzyjściedługo
oczekiwanegoMesjasza:nHistoriabyłasceną,naktórej-zgodniezzamierzeniami
Jahwe-rozgrywałysiedramatyżyciowejednostekispołeczności,aczaskosmicz-
nydawałświadectwodziełomBogaijegowładzynadwszechświatem”
60
.Wten
54Tamże,s.107-109.
55
A.Neher,Wizjaczasuihistoriiwkulturzeżydowskiej,przekład:B.Chwedeńczuk,[w:]A.Zajączkowski
(red.),Czaswkulturze,s.261.
56G.Mitrowski,Kosmos.Bóg...,s.90.
57M.Heller,Wieczność.Czas...,s.81.
58A.Neher,Wizjaczasuihistorii...,[w:]A.Zajączkowski(red.),Czaswkulturze...,s.265.Zob.także:
J.Pelikan,CzasiTrójcaŚwiętawtradycjichrześcijańskiej,przekład:A.Pawelec[w:]K.Michalski(przygo-
towanieiprzedmowa)Koniectysiąclecia...,s.11-21.
59A.Neher,Wizjaczasuihistorii...,[w:]A.Zajączkowski(red.),Czaswkulturze,s.266.
60J.G.Gunnell,PoliticalPhilosophyandTime,Middleton,CT1968,s.63.
