Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Zrozumiećczas-czaswujęciuflozofcznym
47
ostworzeniuświata32.Wynikazniego,żeautorszukałistotyczasuwkosmologii,
obserwacjinieba,wprzeciwieństwiedotych,którzyszukalijejwdoświadczeniu
psychologicznym33.Pytanieoto,cojestpodstawowąnsubstancją”świata,dopro-
wadziłoPlatonadowymyśleniajegonmodelu”
.Wszystko,cozostałostworzone
(świat),powstałowedługnmodelu”
,istniejeizachowujeswójcharakter,rozwija
izmieniasięwrazzczasem.Postrzeganezapomocązmysłów(główniewzroku)
zjawiskasązaledwieniedoskonałymireplikamiwiecznych,niezmiennychmodeli
34
.
Światnsubstancji”istniejewczasie,nmodele”istniejąpozaczasem
35
.Podobnie
czaszostałstworzonynawzórnsubstancji”modeluwiecznego,narodziłsięwraz
zewszechświatem
36
,istniałodsamegopoczątkuwszechświataibędzieistniał,
ajeżelikiedyśzniknie,torazemzewszechświatem.Dlarzeczyczasstanowiodpo-
wiednikwiecznegotrwaniaidei.Czasjestniezmienny,jestobrazemwieczności,
ułożonymwedługprawailiczb:nCzasjestzamkniętymkoliskiem;historiaświata
składasięzWiecznychPowrotów.AutorTimajosawierzy,żegdyciałaniebieskie
przyjmądokładnietęsamąkonfigurację,jakąmiałykiedyś,cyklczasuzamkniesię.
Powtarzaniesięzdarzeńjestszczytempodobieństwadoniezmiennejwieczności,
jakiświatstworzonymożeosiągnąć”37.
WtymdzielePlatonpodałnajbardziejrozpowszechnionąwpóźniejszych
okresachdefinicjęczasu,któryjestnruchomymobrazemwieczności”
,łączącym
wsobieelementydwojakie-wieczneiniezmienneorazczasowe,czyliziemskie.
Istotąowejdefinicjijestpodkreślaniewystępowanianapięciapomiędzytym,co
wieczneiniezmienne(macechętrwania),atym,cozmienne.Napięcienieodbiera
czasowiznamionporządku,występowaniaregularności,upodabniającychgodo
racjonalnegodziałaniaimyślenia38.
Przedpowstaniemwszechświataiczasuistniałyprzesłankidopowstaniatakiej
postaciświata,wjakiejterazonistniejewczasielubwrazzczasem,przesłankido
powstaniamaterii,planetiżycia.Powstaniewszechświatabyłowyjściemzestanu
chaosuiwiążesięzwystępowaniemruchuiobrotuplanet.Uporządkowanazmiana
byłarozwiązaniemzastosowanymprzezStwórcęjakoodpowiedźnapoczątkowy
chaos.Czasstałsiępodstawowącechąwszechobecnej,uporządkowanejzmiany39.
WrzeczywistościPlatonutożsamiłczaszregularnymruchemciałniebieskich,
32
Timajosjestdlarefleksjinadczasemdziełempodstawowym,doktóregoodwołujesiękażdy,kto
podejmujefilozoficznąproblematykęczasu,mimożeczęstojestuważanezanudnydialogpomiędzy
Sokratesem,Timajosem,KritiasemiHermokratesem.Zob.B.Skarga,Kwintetmetafzyczny,s.28;M.Heller,
Wieczność.Czas...,s.13-31.
33
PsychologicznepodejściedoczasuniebyłoPlatonowiobce.Zob.K.Pomian,L
)Ordredutemps,
Paris1984.
34B.Adam,Czas,s.38.Zob.także:G.Mitrowski,Kosmos.Bóg...,s.30-33.
35P
.Turetzky,Time...,s.17.
36
G.E.R.Lloyd,Czaswmyśli...,[w:]A.Zajączkowski(red.),Czaswkulturze,s.243.Zob.także:
A.E.Taylor,ACommentaryonPlato)sTimaeus,Oxford1928.
37M.Heller,Wieczność.Czas...,s.24.
38B.Skarga,Kwintetmetafzyczny,s.28i32.
39
A.Aveni,Imperiaczasu.Kalendarze,zegaryikultury,przekład:P
.Machnikowski,Poznań2001,s.173.
