Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
24
RobertA.Sucharski
wyrazuwrozważaniachetymologicznych-posługiwalisięnim,byprzeciw-
stawićsobieklasębogówiklasęludzi,a-zracjiswojejwizualności-może
byćteżpośrednimargumentemnarzecznajczęściejjednakprzywoływanej
próbyetymologizacjiwyrazunagruncieindoeuropejskim,widzącejwnim
złożenie:ἀνήρ,ἀνδρόCmężczyznazelementem-ωKwo-oznaczającymtwarzczy
wygląd10.Tahipoteza,chociażoczywiściedyskusyjna11,wydajesięnajbardziej
przekonywającaspośródwieluinnychpostulującychindoeuropejskicharakter
wyrazu.Jeślijąodrzucimy,tomusimyuznać,żewyrazἄνθρωπOCpodchodzi
zprzedgreckiegosubstratu(Beekes1995/1996:13-15)iżeniedasiępowie-
dziećnicojegopochodzeniuipierwotnymznaczeniu.
Wjęzykułacińskim,językueuropejskiegodziedzictwakulturowego,po-
chodzenieiznaczenierzeczownikahomo<PIE*dhg
̔h(e)m-ōn(EDL:287-288)
oznaczającegoczłowiekanapierwszyrzutokawydajesięoczywisteiklarowne.
Jesttopoprostuderywatpraindoeuropejskiegowyrazuoznaczającegoziemię
*dhg
̔h-em-o-(Nomina:88),włacinieklasycznejmającegopostaćhumus.Jakotaki
wyrazmaswojeparalelewinnychjęzykachindoeuropejskichnależących-poza
italską-dogermańskiej(np.angielskiebride-groomEDP-G:195),bałtyckiej
(np.starolitewskiežmuõEDBIL:521)iceltyckiej(np.irlandzkieduineEDP-C:
156)podrodzinyjęzykowej.Jestwięcczłowiekpoprostuistotązwiązanązziemią,
pochodzącązziemi.Przybliższymjednakżewejrzeniuwłacińskiprzymiotnik
humanusznaczącyczłowieczy,ludzki,awięc-jakbysięwydawałonapierwszy
rzutoka-bezpośredniderywatodrzeczownikowy,musimyskonstatować,że
obaleksemyhomoihumanusniemogąbyćuznanezapokrewnezracjidłu-
gościsamogłoskiuwsylabienagłosowejprzymiotnika:długośćsamogłoski
jednoznacznieprzekreślamożliwośćsłowotwórczegowiązaniaprzymiotnika
humanusczytozrzeczownikiemhomoczytozrzeczownikiemhumus.Trans-
parentnośćmorfologicznaietymologicznałacińskichleksemówodnoszących
siędoczłowiekaokazujesięcałkiemiluzoryczna.
Etymologicznarelacjamiędzyziemiąaczłowiekiempołacinieludziomwy-
chowanymwkulturzeeuropejskiejniemożenieprzypominaćznanejzdru-
giegorozdziałuKsięgiRodzajubiblijnejopowieściostworzeniuczłowieka.
WakciestworzeniaBóguformował(רציydṣdr)człowieka(םדאָ)dḏdm)zprochu
ziemi(המדא)aḏdmd)-podobieństwofonetycznehebrajskichleksemówrzucasię
woczy,sugerująctakżeichbliskośćetymologiczną12.Niejesttojednakcałko-
10DMuchashipótesis,ningunadecisiva.Lamáscomúnpostulauncomp.deἀνδρ-(va-
rón)(perolafon.noesclara)yun<*oku̯(aspecto)(cf.het.a-ta-ro-po),comp.desent.poco
satisfactorio,deotraparte.Enrealidad,esprob.queelprimertérminotengarel.c.het.
antuwaḫḫaż,antuḫżaż(hombre),porlodemásoscuro”(DGE,DGElin,s.v.ἄνθρωπOC).
11DOnhésiteraaussiàadmettrequelesGrecsaientdésignéleshumainsparunterme
signifiant«auvisaged)homme»”(DELGI:91).
12Por.CEDHL:7D(Adam),nameofthefirstman(accordingtotheBible).[Properly
meaningtheoneformedfromהמדא,theground)[...]Fortheconnectionbetweenהמדאand
םדאָcp.L.homō(=man),humānus(=human),whicharerelatedtohumus(=ground,soil)”.
