Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
OlgaKielak:Ludowerytuaływobeczwierzątdomowych...
I.Rytuałystwarzające(zaklinania)
35
AnnaEngelkingzauważyła,żerytuałystwarzającetotakie,wktórych
nadawcachce,abycośsięstałozapomocąsłówlubczynnościstwarzacoś
zniczegolubwypowiadającokreślonąformułęi/lubwykonującpewnączyn-
ność,sprawia,żemocsacrumwywołujewświecieokreślone,pożądaneprzez
nadawcęskutki9.
Krowanawsiodgrywałaistotnąrolę,uważanozażywicielkęrodziny:
zwierzęzaopatrywałogospodarzywmlekowświeciesłowiańskimjeden
zpodstawowychproduktówspożywczych,obiektmitologicznychwierzeńima-
gicznychrytuałów10;pośredniotakżewseriśmietanę.Mlecznośćkrowy
przesądzałaojejwartości,coutrwalonezostałowefrazeologiimleczną
krowąnazywasię‘krowędającądużomleka’11,dojnakrowatodosłownie‘kro-
wadającadużomleka’,przenośniezaś‘będącaźródłemdużegoistałegodo-
chodu’12.
Dorytuałówstwarzającychzaliczyćmożnaczynności,któremiałysprawić,
żekrowabędziedawaładużodobregomleka.Zwierzętawtymceluokadzano
jałowcem,mirąibławatami13,przestępem,woskiemzpaschałulubczosn-
kiem14.Okadzaniewiązałosięzsymbolikądymu,któremuwfolklorzeprzy-
pisujesięznaczeniemediacyjne(dymunosisięzziemidonieba,łączyzsobą
tedwiesfery)miałoułatwićnawiązaniekontaktuznadprzyrodzonymimoca-
mi,którepomagająwodpędzeniuchoroby,czarownicyczyogólnierozumiane-
gozła15.
Abyzwiększyćmleczność,krowynależałookadzaćnwkażdypierwszy
piątekponowiu”16.Kiedyksiężycwnowiurozpoczynałswójwzrost,miesz-
9Por.A.ENGELKING:Rytuałysłownewkulturzeludowej...,s.77–78.
10Por.S.M.TOŁSTAJA:Mleko.W:Slavjanskiedrevnosti.Etnolingvističeskijslovar’.Red.
N.I.TOŁSTOJ.T.3.Moskwa,Meždunarodnyjeotnošenija,2004,s.284.
11Por.S.SKORUPKA:Słownikfrazeologicznyjęzykapolskiego.T.1.Warszawa,WiedzaPo-
wszechna,1967,s.395.
12Por.W.KOPALIŃSKI:Słowniksymboli.Warszawa,WiedzaPowszechna,1990,s.378.
13Por.B.GUSTAWICZ:Podania,przesądy,gadkiinazwyludowewdziedzinieprzyrody.Część
pierwsza.nZbiórWiadomościdoAntropologiiKrajowej”1881,T.5,s.118;IDEM:Podania,
przesądy,gadkiinazwyludowewdziedzinieprzyrody.Częśćdruga.nZbiórWiadomościdoAn-
tropologiiKrajowej”1881,T.5,s.241;E.MAJEWSKI,W.JARECKI:Bydło(pecus,bos,vacca,nitu-
lus)wmowie,pojęciachipraktykachludupolskiego.Częśćpierwsza.nWisła”1903,T.17,s.163.
14Por.B.GUSTAWICZ:Podania,przesądy,gadki...,Częśćpierwsza,s.118.
15Por.artykułhasłowy:J.SZADURA:Dym.W:Słownikstereotypówisymboliludowych.Red.
J.BARTMIŃSKI,S.NIEBRZEGOWSKA.T.1:Kosmos.Cz.2:Ziemia,woda,podziemie.Lublin,Wy-
dawnictwoUniwersytetuMariiCurie-Skłodowskiej,1999,s.314–321.
16Por.B.GUSTAWICZ:Podania,przesądy,gadki...,Częśćpierwsza,s.118;IDEM:Podania,
przesądy,gadki...,Częśćdruga,s.241;E.MAJEWSKI,W.JARECKI:Bydło(pecus,bos,vacca,nitu-
lus)...,Częśćpierwsza,s.163.