Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Człowiekwprzestrzenimiasta.Odutopiioświeceniowej…
Utopiściobiecywaliwszelako,iżwychowająludzkośćwbraterstwie,dzięki
czemuowenieszczęsnenamiętności,którerozdzierająspołeczeństwo–chci-
wość,agresja,żądzawładzy–znikną(...)Przedstawiająnajbardziejzłowieszczy
projekt,jakikiedykolwiekwymyślono:chcązinstytucjonalizowaćbraterstwo,co
jestnajpewniejsządrogądototalitarnegodespotyzmu31.
Przykładyutopijnychkrainodnaleźćmożnateżwpolskiejliteraturze
nowożytnej.TypowautopiazawierasięwdrugiejksiędzepowieściIgna-
cegoKrasickiego,MikołajaDoświadczyńskiegoprzypadki.Tytułowybohater
znalazłsięwówczasnawyspieNipuistopniowopoznawałnipuańskąutopię,
którącechowałoniejakopołączeniewiejskiejtradycjipolskiejirussowskie-
gomitupowrotudonatury32.Mikołajzostałpoddanynawyspiereedukacji
podopiekąmistrzaXaoo.Bohateruległradykalnejprzemianiepodwpływem
stosunkówpanującychnawyspie.UtopiawpowieściKrasickiegourzeczywist-
niałaodwiecznemarzeniaoidealnejcywilizacji,nieskażonejipozbawionej
zła.Idealnyustrójnipuańskiegoświatamiałgwarantowaćrówność,sprawie-
dliwość,wolność,awrezultacieszczęśliwośćwszystkichludzi.Przywołując
KrainęNipu,IgnacyKrasickiskontrastowałmodelmiejskiejiprawdopodobnie
wiejskiejrzeczywistości,przenoszącnaturalnośćiprostotęwiejskichrealiów
wświatnipuańskiejspołeczności.Wtymzestawieniumiastowydajesięprze-
strzeniąnacechowanąnegatywnie,miejscem,wktórymnaczłowiekaczyha
zagrożenie33.Jesttworemflsztucznym”,skonwencjonalizowanym,wywołują-
cymprzewidywalneemocjeizachowania34.
Utopięwpostacinieznanegoidziewiczegoląduobrazujetakżepowieść
MichałaDymitraKrajewskiego–WojciechZdarzyńskiżycieswojeiprzypadki
opisujący35.Idealnepaństwo,stworzoneprzezpolskiegopisarza,toSielana.
Nazwaodkrytegoprzezbohaterakrajuprzywodzinamyślpotocznąlubteż
słownikowądefinicjęsielanki.Oznaczaonawpowszednimuznaniuniczym
niezmącone,pogodne,spokojneibeztroskieżycie36.Wtensposóbchciałau-
31
L.Kołakowski,Śmierćutopiinanoworozważona,[w:]Mojesłusznepoglądynawszystko,
Kraków1999,s.22.
32
I.Krasicki,MikołajaDoświadczyńskiegoprzypadki,oprac.I.Maciejewska,Wrocław1954.
33
Por.T
.Kostkiewiczowa,WizjamiastawliteraturzedobyOświecenia,[w:]Oświecenie.Stu-
diaiszkice,flPraceHistorycznoliterackie”,T
.16,Gdańsk1993,s.47;A.Norkowska,Miastowli-
teraturze:przestrzeńprzyjemności„uczciwejinagannej”,[w:]T
.Kostkiewiczowa(red.),Przyjem-
nośćwkulturzeepokirozumu,Warszawa2011,s.77.
34
Tamże,s.78.
35
M.D.Krajewski,WojciechZdarzyńskiżycieiprzypadkiswojeopisujący,Kraków2002.
36
Sielanka:hasło,[w:]Słownikjęzykapolskiego,dz.cyt.,s.214.
19
