Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wstęp
Cenzurajakoformazinstytucjonalizowanejkontroliprewencyjnej,zwanej
uprzednią,towarzyszyłaludzkościoddawna.ZkońcemXVIIIw.tentyp
cenzuryuważanybyłjednakprzezwieluzainstytucjęszkodliwą,ograni-
czającąwolnośćsłowa.WciąguXIXw.cenzuręprewencyjnązlikwidowano
wwielupaństwachEuropyZachodniej,częstozastępującjątzw.cenzurą
represyjną1.NapoczątkuXXw.istnieniecenzuryprewencyjnejuważanoza
rzeczwyjątkowąiprzejściową,uzasadnionąjedyniewczasiewojny.Bardzo
szybkookazałosięjednak,żeinstytucjatajestnieodłącznymatrybutem
rodzącychsięwówczastotalitaryzmów.Wpaństwiekomunistycznym,jakim
byłaPolskaRzeczpospolitaLudowa,byłaonazorganizowanawedlewzorców
sowieckichinietylkobyłaimmanentnącechąustroju,aletakżeprzybrała
formęskrajną,znanąjedyniewinnychpaństwachtotalitarnych,takichjak:
ZwiązekSowiecki,faszystowskieWłochyczynazistowskaIIIRzesza.
Cenzurawpaństwiekomunistycznym,obokpropagandy,byłajed-
nymznajważniejszychfilarówwspierającychreżim.Wlatach1944-1948
przedstawicielerządzącejPolskiejPartiiRobotniczej(odgrudnia1948r.
-PolskiejZjednoczonejPartiiRobotniczej)zdołalipodporządkowaćso-
biesystemśrodkówmasowegoprzekazu.Dziękitemumonopolowibez
przeszkódmogliszerzyćwśródpolskiegospołeczeństwaideologięnowych
władzkomunistycznych.Abynicniezakłócałopropagandowegoprzekazu,
potrzebnabyłajednakcenzuraprewencyjna,którejgłównezadaniepolega-
łonaeliminowaniuwszelkichideiorazinformacjiniezgodnychzoficjalną
1JoachimBartoszewiczwPodręcznymsłownikupolitycznymz1925r.definiowałcenzurę
jakoBocenęwartości,moralnościizgodnościzprawempuszczanychwobiegpublicznyutworów
piśmienniczych.Cenzurajest»prewencyjna«,czyliuprzednia,zapobiegawcza,jeśliocenia,czydany
utwórmożebyćwydany(drukowany,reprodukowany),lubteż»represyjna«,tj.pociągającado
odpowiedzialnościinakładającakarynaautoraalbowydawcęwrazie,jeśliwydanyutwóruznany
będziezaszkodliwy,niemoralnylubsprzecznyzprawem[ś].Specjalniesurowąidotkliwąbyła
cenzuraprewencyjna(np.wRosji,gdzieistniałado1905r.).Dziścenzuraprewencyjnazreguły
zostałazaniechanaistosowanabywaprzynienormalnychwyjątkowychwarunkach,np.podczas
wojny”.J.Bartoszewicz,Podręcznysłownikpolityczny.Doużytkuposłów,urzędnikówpaństwo-
wych,członkówciałsamorządowychiwyborców,Warszawa1925,s.94-95.
13
