Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
CZĘŚĆI.MIASTOJAKOPRZEDMIOTIJAKOPODMIOTZMIANSPOŁECZNYCH
wykluczającychsięzałożeniachcodoontologiiżyciaspołecznego,skut-
kującswoistymproblememsocjologii,któryPiotrSztompka(1993,1999)
nazywa„grzechempierworodnym”dwoistegoujmowaniaprzedmiotu
badań.Wprzypadkuogólnychteoriisocjologicznychtakie„rozdwojone”
myślenieospołeczeństwiesprawia,jakpiszeSztompka(1999:1–3),że
wramachdyscyplinyfunkcjonują(czyteżfunkcjonowały,jeśliuznamy
dziśefektyprzełamaniategodualizmu)„dwiesocjologie”:pierwsza,
socjologiaspołecznegoorganizmu,wyznaczanaprzeztradycjęAugusta
Comte’a,HerbertaSpenceraiKarolaMarksa,orazdruga,skoncentro-
wananakoncepcjidziałania,arozwijananateoretycznychfundamen-
tachMaxaWebera,VilfredaParetoiGeorge’aMeada.Wkonsekwencji
przyjmowanychaksjomatówkażdeztychujęćmożezająćsięjedynie
aspektem,wymiarem,określonąskalążyciaspołecznego.Rozmaite
koncepcjetworzonewXXwiekuwramachposzczególnychsubdyscy-
plinprzyjęłosię„wpisywać”wtenczyinnyparadygmat,zaznaczając
jejinterakcyjnybądźstrukturalnykomponent.Takstałosięrównież
zteoriami,którewXXwiekupowstawałynagrunciesocjologiimiasta
(por.Jałowiecki,Szczepański2002;Majer2010).Dualizm:„miastojako
przedmiot–miastojakopodmiot”zauważaJiříMusil(2003),podsumo-
wującdorobekamerykańskiejieuropejskiejsocjologiimiastaXXwieku.
Wfaziepierwszej(którejpoczątekdatujenalata40.XXwieku)ba-
dacze„wyjaśniającmiejskiewzorcespołeczno-przestrzenne,opierali
siębardziejnaekologiiniżnakulturze.Stopniowojednakporzucali
ekologicznąoptykęizastępowalijąekonomicznymistrukturalnym
podejściemfunkcjonalistycznym.Ogólnierzeczujmując,stworzylioni
wizjęmiastajakorelatywnieniezależnegopodmiotu”(ibidem:29)
1
.
16
1
Wchronologiczno-koncepcyjnejanalizieMusilaumykaważnydlasocjologiimiasta
okreslat20.i30.XXwieku,któryobfitowałzarównowtekstyprogramowe,przedstawia-
jąceteoretyczneimetodologicznezałożeniabadańnadrzeczywistościąmiejską(Park
1915;Wirth1938;Znaniecki1938),jakteżbędąceilustracjązawartychwnichtezstudia
empiryczne,prowadzonewokresienajintensywniejszejdziałalnościszkołychicagowskiej
(Park,Burgess,McKenzie1925).Równieżwtymokresiekształtowałsięparadygmat
kulturalistyczny,odrębnywobecszkołyekologiispołecznej,choćmającywspólneza-
korzenieniewamerykańskimpragmatyzmie,powiązanyznimtakżepersonalnie,przez
współpracębadaczy.ToprzykładFlorianaZnanieckiego,którypolatachwspólnejpracy
badawczejipisarskiejzWilliamemThomasem(Thomas,Znaniecki1976)rozwinął
własnąteorię„ekologiiludzkiej”,wpisującąsięwparadygmatspołecznegokonstrukty-
wizmu.Znanieckizjednejstronywzbogacałbazęteoretyczną,wprowadzającpojęcie
współczynnikahumanistycznegoczykoncepcjęwartościprzestrzennych(Znaniecki
1938),azdrugiejrozwijałsocjologięempiryczną,udoskonalającmetodologiębadań
