Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
20
CZĘŚĆI.FENOMENOLOGIADUCHA
tuwidzeniarozwojurzeczywistości,podczasgdyFenomenologia
wykładałatosamowporządkusubiektywnym,tzn.jakobywkon-
tekścieuświadamianiasobieczydoświadczaniakolejnychetapów
rozwojurzeczywistości3.Istniejeteżskróconywykładcałegosyste-
mu–tzw.Encyklopedianaukfilozoficznych.„Encyklopedię”należy
turozumiećwsensieetymologicznym:greckie„κύκλος”oznacza
bowiemkrąg,awięcpełnysystem,„παιδεύω”natomiast:kształcić,
uczyć;chodziwięco(skrócony)wykładpełnegosystemu.
DlaKanta,aletakżeidlawcześniejszychmyślicieli,abstrakcyj-
ność(oderwanycharakter)pojęćpoleganatym,żeabstrahujesię
wnichodindywidualnychróżnic,jakiezachodząmiędzydesygna-
tamitychże.DlaHeglanatomiastabstrakcyjnośćpojęćpolegana
czymśinnym:ichwłasnetreścipozostająwróżnorakichwzajem-
nychzwiązkachitoodnichabstrahujesię,rozważającokreślone
pojęciewizolacji(zgodniezmetodądawnejdialektyki).Przystan-
dardowymrozumieniuabstrakcyjnośćpojęćrównoważnajestich
ogólności.PrzyHeglowskimrozumieniunatomiastabstrakcyjność
nieimplikujeogólności–abstraktzachowujejednostkowycharak-
ter.Koncepcja„jednostkowego”abstrahowaniaopisanajestpre-
cyzyjnieprzezBerkeleyawTraktacie(Wstęp).Odróżniaonprzy
tymodtakrozumianejabstrakcyjnościogólność,któradlaniegoma
zresztązupełnieodmienny,charakterystycznydlanominalistycznej
perspektywy,charakter.Hegeljednaknajwyraźniejnieczerpiestąd
żadnejnauki.Posługujesięonterminem„ogólny”wzastosowaniu
logiki,stwierdzającżelogikatradycyjnaodczasówodkryciaprzezHeglaowej
wyższejdialektycznejlogikinadajesięjużjedyniedo„użytkukuchennego”.
Por.wtejkwestiihasło„dialektyka”wnieocenionychStuzabobonachBocheń-
skiego.
3
Perspektywasubiektywistyczna,przyjętawFenomenologiiducha,stwarzacha-
rakterystycznezapętlenie,którewznakomitymstopniukomplikujewywody:
Hegel,mówiąco„doświadczeniachświadomości”,manamyślirazświado-
mość,októrejtraktujejegowykład,arazświadomośćśledzącątewywody,
czyliświadomośćczytelnika.Ponadtojużwobrębiesamegotekstumamydo
czynieniazopisemświadomościjakopodmiotudoświadczającegoijakoprzed-
miotudoświadczenia,coprzyopisiefenomenusamoświadomości(wpolskim
przekładziejestonanazywanasamowiedzą)jestrozróżnieniemzasadnym,jed-
nakHegelwydajesięhipostazowaćtęabstrakcyjnąróżnicę,nadającjejcharak-
terrealny(jakbybyłytodwienumerycznieróżneświadomości).
