Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
22
Dialektykioświecenia
iwypieranymispołeczniewspomnieniamidotyczącymichoćbypracydzieci
wrozwijającychsiękapitalistycznychfabrykach.Ideeoświeceniowychfilozofii
pozostajązaśuwikłanewto,odczegozcałąmocąchciałybysiędziśodciąć.
Iprzeztooświecenierealnerozumianejakoczasformowaniasięokreślonych
ideologiiijednocześnieczashistoryczny,jestdziśjużprzedewszystkimprzed-
miotemtęsknotykonserwatywnej,współdzielonej-zarównoświadomie,jak
inieświadomie-jednocześnieprzezprawicowyliberalizm,atakżebardziej
klasycznykonserwatyzmwjegoróżnychodmianach.Wswychnajmniejnie-
bezpiecznychinajbardziejobiecującychformachwspółczesnatęsknotaza
oświeceniemmożewystępowaćwwersjisoftteoriirodemzsocjalizmuutopij-
nego.Najczęściejsłużyjednakutrwalaniuideałuzglobalizowanejrynkowo,
kapitalistycznejwersjiświata.Współczesna,polityczniewywodzącasięod
marksizmówlewica,wrazzjejteorią,jestwtympunkcieotyleniezależna,że
historiaEuropyihistoria„epokioświecenia”niebyłyiniesąjejzasadniczą
historią,boniesąprzecieżhistoriąwalkzkapitalizmemaniniestanowiąjej
politycznegozaplecza.JaktwierdziłFredricJameson-jedynąprawdziwąuto-
piąwkapitalizmiepozostajesocjalizm,ponieważnawetniesocjalistyczneuto-
pie-porządkisąjużprojektamikapitalizmunienaturalniefunkcjonującego
wporównaniudorzeczywistości,iniemożliwego,przezcoitakniesąprojek-
tamikapitalistycznymi.Socjalizm,nawetwwersjizdegenerowanejlubjako
abstrakcyjnaidea,pozostajeideologicznieczymśspozaoświeceniadlatego,że
jestjedynymprojektemprzynoszącymcoświęcejniżwiaręwróżneodmiany
porządkukapitalistycznegoikapitalistycznychformracjonalności15.Towłaśnie
Jamesonowskautopia,antysystemowość,krytykaklaspanującychistosunków
własnościowychpanującychwewnątrzkapitalizmówumożliwiłylewicyteore-
tyczneuniezależnieniesięoddyskursówoświecenia-czegojednak(napozio-
miepraxis)jeszczewdużejmierzenieudałosięjejdokońcaosiągnąć.Oświe-
ceniewzdegenerowanejizinstrumentalizowanejprzezliberalizmformie
pozostałozaśpseudoutopią,araczejpoprostuzasłonąideologiisprawujących
kontrolęnadnarracjąwporządkachburżuazyjnych.Epokaipojęciaoświecenia
pozostająwzwiązkuzpowyższymnadalpolemgorącejideologicznejbitwy,
jednakprzedewszystkimdlaróżnorodnychobozówizwolennikówsystemu
kapitalistycznego.Częśćznichkorzystazoświeceniadlapodniesieniarangi
panującegonadnamikapitalizmuinadaniamurozumnego,postępowegorysu
icharakterystyki.Innaczęśćzwalczanatomiastoświecenie,abykwestionować
ipodkopywaćnowszeformykapitalizmuiwtensposóbtorowaćdrogęregresu
15Zob.B.Kuźniarz,GoodbyeMr.Postmodernism:teoriespołecznemyślicielipóźnej
lewicy,Toruń:WydawnictwoNaukoweUniwersytetuMikołajaKopernika,2011,s.193-194.
