Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
AdornoiHorkheimerkontraCassirer
23
dowczesnokapitalistycznegoinp.silniejreligijnegoporządku16.Współcześnie
oświeceniabronisięnajczęściejzresztązperspektywybardziejpostępowych
ipozytywnych,świeckichwartościburżuazyjnych17.Takiepróbyoczyszcza-
nia,oświeceniowego„dążeniadorozumu”,zkolonializmów,rasizmówiim-
perializmówprawdopodobnieniebyłyby-zperspektywyteoriikrytycznej-
niczymzasługującymnaszczególnąkrytykę,lecznajczęściejodbywająsięone
jednakzpominięciemnarracjiklasowychiwogólenarracjispołecznychipo-
litycznychprzyjętychprzezfilozofięspołecznąwywodzącąsięzmarksizmu
iteoriikrytycznej.Sąteżczęstoślepenahistorięijejkonsekwencjeatakże
wrogie-świadomielubnie-wszelkiemuantykapitalizmowi.Odczytywać
możnajeprzedewszystkimjakopróbyodtworzeniairecyklinguoświecenia
doroliideologiinarzeczzreformowania-leczbynajmniejniezanegowania-
kapitalizmu.„Epokarozumu”ijejdalszekontynuacjesąwspółcześnieprzed-
stawianewkontekścietęsknotzadobrymkapitalizmem,zazjednoczeniem
perspektywykapitałuzperspektywąogólnoludzkiegorozwoju,postępu,uni-
wersalnejdemokracji,wyzwoleniamyśliiscaleniaprywatnychstosunków
własnościowychznaukąinaukowymsposobemmyślenia.Koronny,anty-
oświeceniowyzarzutAdornaiHorkheimera-którzywrazzsocjologiąwiedzy
dostrzeglirównieżto,żenaukajestzawszeuwikłanawsystem,awięcmoże
staćsięnaukądlafaszyzmuczynaukąmorderczegokapitału-jesttymsamym
16JednązestosunkowoświeżychikarkołomnychpróbtegorodzajupodejmujeAn-
drzejZybertowicz,któryatakujeoświeceniezpozycjikonserwatywnych,czyniąctojed-
nocześniezpozycjizwolennikaorazobrońcykapitalistycznejdemokracji.Tworzonaprzez
niegokoncepcjazajednymzamachemoskarżaoświecenieozbrodnierewolucjifrancuskiej,
ozbrodnieStalinaiMaoZedongaidążeniedozniszczenialudzkości.Zlękieminiepoko-
jeminterpretujeonteżnadejścieerykorporacjiineuronauk,choćzprzyczynoczywistych
niesięgaanidoteoriiklas,aniniedostrzegazbrodniczościchrześcijańskiej„cywilizacji”
orazjejuwikłaniawpowstaniezachodniegokapitalizmu.DlaZybertowiczazdecydowanie
najmniejstrasznyjestsojuszołtarzaztronem,aostatecznanadziejatkwijedyniewpo-
tencjalechrześcijańskiejmetafizyki.Jestjasne,żetakafilozofiamożebyćtylkofilozofią
„PolskiB”,samojużodcięciesięprzezniąodtradycjiburżuazyjnychrewolucjispychają
naabsolutnymarginesświatazachodniegoiprzyokazjinaukowego.Zob.A.Zybertowicz
iin.,SamobójstwoOświecenia?:jakneuronaukainowetechnologiepustosząludzkiświat,
Kraków:WydawnictwoKasper2015.
17Takteżwwiększościczyniąnp.autorzyzbioruOświecenie,czylituiteraz,którzy
usilniestarająsięocalićkategorięoświeceniaioddzielićjąodepokioświeceniaizwiąza-
nychzniąokropieństw.Poziomichsamoświadomościpolitycznejjestjednaknatylewy-
soki,żepomysłtenszybkoprzemieniasięwparodię.Widzącwszelkiekoszmaryzwiązane
zoświeceniem(rasizm,totalnośćinstrumentalnegorozumu,uwikłaniewkapitalizmy),
mimotopróbująusilniewyszarpaćczystekosteczkizoświeceniowegotrupa.Zob.Ł.Ron-
duda,T.Szerszeń(red.),Oświecenie,czylituiteraz,Kraków,Warszawa:Wydawnictwo
Karakter,MuzeumSztukiWspółczesnej,2021.
