Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Dialogpierwszy-Oduszyiotym,żejestonaróżnaodciała.Onaturzeidei...
35
żeideamodyfikacjikonieczniezawieraideęsubstancji,którejjestmodyfikacją.
Ajaksubstancjajestbytem,którysubsystujesamwsobie,takteżideasubstancji
wcaleniezawierakoniecznieideijakiegośinnegobytu.Niemażadnejinnejdrogi
rozróżnianiasubstancjiibytów,modyfikacjiisposobówbycia,jaktylkoróżnespo-
soby,wjakiepostrzegamyrzeczy.
Azatemwejdźwsiebie;czyżniejestprawdą,żemożeszpomyślećorozciągło-
ści,niemyślącprzytymoinnejrzeczy?Czyżniejestprawdą,żemożeszpostrze-
gaćsamątylkorozciągłość?Azatemrozciągłośćjestsubstancjąiwżadnymrazie
niejestrodzajemczysposobembycia.Przetorozciągłośćimateria5sąjednąitą
samąsubstancją.Tymczasemmogęspostrzegaćmojąmyśl,pragnienie,radość6,
smutek,niemyślącorozciągłości,anawetzakładając,żewcaleniema7rozciągło-
ści.Takwięcwszystkierzeczyniesąmodyfikacjamirozciągłości,alemodyfikacja-
misubstancji,któraodczuwa,pragnieiktórabardzoróżnisięodrozciągłości.
Wszystkiemodyfikacjerozciągłościpolegająjedynienastosunkachodległości.
Otóżoczywistejest,żemojaprzyjemność,pragnienieiwszystkiemojemyśliwcale
niesąstosunkamiodległości.Albowiemwszystkiestosunkiodległościmożnazesobą
porównywać,mierzyć,dokładnieokreślaćdziękizasadomgeometrii:niemożna
tymczasemwpodobnysposóbaniporównywać,animierzyćnaszychspostrzeżeń
inaszychodczuć.Azatemmojaduszaniejestmaterialna.Niejestmodyfikacją
mojegociała.Duszajestsubstancją,któramyśli,któraniewykazujeżadnego
podobieństwadosubstancjirozciągłości,zktórejzbudowanejestmojeciało.
ARYST:Towydajemisiędowiedzione.Alejakiwniosekzamierzaszstądwy-
prowadzić?
III.TEODOR:Mogęstądwywnioskowaćcałąnieskończonośćprawd.Albowiem
rozróżnienieduszyiciałajestfundamentemgłównychdogmatówfilozofii,amię-
dzyinnyminieśmiertelności8naszegobytu.Gdyż,powiedzmytomimochodem,
jeżeliduszajestsubstancjąodmiennąodciała,jeśliniejestjegomodyfikacją,oczy-
wistejest,żegdybynawetśmierćunicestwiła9substancję,zktórejzbudowanejest
naszeciało-czegoskądinądnieczyni-toniewynikałobyztego,żenaszadusza
zostałabyunicestwiona.Alenieczasjeszcze,bydogłębnieomówićtęważnąkwe-
stię.Potrzeba,abymwcześniejdowiódłciwieluinnychprawd.Starajsięzuwagą
słuchaćtego,cocipowiem.
ARYST:Mówdalej.Będęsłuchałzcałąpilnością,najakąmniestać.
5(IV)drukujeśsposóbś,copoprawionowerracie.
6śpragnienie,przyjemność,niemyśl!cś(I-II).
7śniemawcaleś(I-II).
*
8Zob.OposzukiwaniuprawdyIV,2[§IV].PoniżejDialogIII,10i12.Rozróżnienieduszyiciała
jestfundamentemwszelkiegopoznania,jakieodnosisiędoczłowieka.
9śunicestwiłanaszeciało,czegoś(I-III).
