Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
ROZDZIAŁ2
kojonepoprzezwykonanieczynux.Dlałatwiejszegoodróżnieniaobu
interpretacjipierwsząnazwiemyinstrumentalną,natomiastdrugą–
racjonalną11.Dlawygodybędziemyczasamiodwoływaćsięrównież
domotywówinstrumentalnychidomotywówracjonalnych;leczna-
leżytorozumiećtylkojakoudogodnienie.Jestbowiemkwestiąjesz-
czeniezbadaną,czyfaktycznieistniejądwarodzajemotywów,wod-
różnieniuoddwóchrodzajówtwierdzeńomotywach.
Najprostszymodelinterpretacjiinstrumentalnejbyłbywprzybli-
żeniunastępujący:osobaAmamotyw,abywykonaćdziałaniex,tyl-
kojeżeliodczuwapragnienie,któremożezostaćzaspokojonepoprzez
wykonanietegoczynu.Wersjatazakłada,żezasadniczokażdymodel
instrumentalnejinterpretacjimusiuzależniaćtwierdzenieomotywa-
cjisprawcyodfaktuodczuwaniaprzezniegowłaściwegopragnienia.
Samopojęcie„pragnienia”używanejesttuwznaczeniuczystofor-
malnym,naokreślenietychwszystkichelementówwsystemiemo-
tywacyjnymsprawcy,któreniemającharakteruracjonalnegoiniesą
związanezprocesemmyślenia12.Najbardziejznanymizagorzałym
obrońcąprzedstawionegomodelubyłDavidHume.Napodstawiedo-
konanejprzezniegoanalizymotywacji,którajaksięwydajejestza-
wartawjegopracach–możemysformułowaćogólnązasadęinstru-
mentalnejmotywacji,zgodniezktórąnikt,ktoniemapragnienia,nie
możemiećmotywu.Takwięcpowiedzenie,żesprawcamawystar-
czającymotyw,abywykonaćdziałaniex,oznacza,żepragnieonwy-
konaćxlubżepragniecelu,któregoosiągnięcieniejestmożliwebez
wykonaniax.
WświetlecytowanegotwierdzeniaNowella-Smitha,zgodniezktó-
rymzlogicznegopunktuwidzeniakażdedziałaniemusimiećmo-
tyw,ogólnazasadainstrumentalnejmotywacjiwymagaprzyjęciadość
kontrowersyjnegowniosku,iżsprawcaniemożewykonaćżadnego
działania,którespełniaminimalnywarunekumotywowanegodzia-
łania,inaczejniżpodwpływempragnienia.Skorokażdyumotywo-
wanyczyndokonywanyjestpodwpływemmotywującegoczynnika
związanegozesprawcą,afunkcjętakiegoczynnikamożespełniaćtyl-
kopragnienie,towynikaztegowsposóbniepodważalny,żeniemoż-
nanikomuprzypisywaćwykonaniaczynu,nieodwołującsiędojego
pragnień.
22
11T.Nagel,Widokznikąd,tłum.C.Cieśliński,Warszawa1997,s.182–185.
12D.Parfit,ReasonsandPersons,Oxford1989,s.117–118.
