Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
CZYZNAMYMOTYWYWŁASNYCHCZYNÓW?
Taksformułowanazasadainstrumentalnejmotywacjijestniepre-
cyzyjna.Ogólnezalecenie,abyprzyanaliziemotywacjiniepomijać
pragnień,niedajejasnegoobrazutego,wjakisposóbpragnieniapeł-
niąfunkcjęmotywu.Można,wydajesię,wyróżnićprzynajmniejdwa
takiesposoby.Sprawcamożebyćmotywowanyalboprzezodczuwa-
niepragnienia,alboprzezfakt,żemapragnienia13.Wpierwszymzna-
czeniupowiedzenie,iż„osobaAodczuwapragnienie”,jestrówno-
znacznestwierdzeniu,żepodlegaonadziałaniutegopragnienialubże
wykonujedziałanie,którezaspokajaodczuwanepragnienie.Postępo-
wanietejosobyniezależywtymprzypadkuwnajmniejszejmierze
oduświadomieniasobieprzezniątego,czegopragnie.Świadomość
sprawcy,żepragniejakiegośokreślonegostanurzeczy,niemożewta-
kiejsytuacjiprzyczyniaćsiędowykonaniaokreślonegodziałania;tak
samojakjejnieświadomośćwtymwzględzieniemożepowstrzymać
jejodjegowykonania.Wznaczeniudrugimpowiedzenie,że„osoba
Aodczuwapragnienie”,równoznacznejestnatomiaststwierdzeniu,że
pragnienietomożedoprowadzićjądowykonaniadziałania,któreby
gozaspokoiło,żeosobaAmożewykonaćlubwykonatakiedziałanie
podwpływemtegopragnienia,bądźteżżejestskłonnadotakiegoza-
chowania.Postępowaniesprawcywobuwymienionychznaczeniach
opierasięnawspólnymzałożeniudotyczącymsposobufunkcjonowa-
niainstrumentalnejmotywacji.Niemniejwznaczeniudrugim,inaczej
niżwpierwszym,jegozdolnośćdodziałaniazależyzarównoodtego,
żeodczuwaonpragnienie,jakiodtego,żeuświadamiasobie,iżta-
kiepragnienierzeczywiścieodczuwa.Pierwszewyróżnioneznaczenie
stwierdzenia„osobaApragniewykonaćx”nazywaćbędęfaktycznym,
adrugie–dyspozycyjnym14.
Interpretacjainstrumentalnejmotywacjiwkontekścieznaczenia
faktycznegopowołujedożyciasprawcęomotywacjiustalonejnieza-
leżnieodwłasnejwoli.Niemaonzasadniczowpływunarodzajpra-
gnienia,któregomotywuje;istnieniepragnieńuświadamiasobiepost
factum,tj.będącjużmotywowanymdodziałania.Zkoleizaistnie-
niejakiegokolwiekpragnienia,jegozmianalubustaniejegomotywa-
cyjnejfunkcjimogąsiędokonaćtylkonadwasposoby:poprzezza-
działanieinnego,mocniejszegopragnienialubpoprzezzaspokojenie
pragnieniajużistniejącego.Wramachtegomodelusprawcamożepo-
siadaćideęcelu,któregoosiągnięciadomagasięposiadanaprzeznie-
13K.Baier,Autarchy,Reason…,s.98.
14W.D.Falk,„OughtandMotivation”,[w:]W.Sellars,J.Hospers(red.),Readings
inEthicalTheory,NewYork1952,s.495–496.
23
