Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
10
RyszardStemplowski
pochodnychwlicznychdziedzinach,zwłaszczawzakresieobronnościioddziały-
wania,m.in.środkamidyplomacji,naposzczególnepaństwa(takżeworganizacjach
międzyrządowych),żebywywołaćkorzystnedziałania(albozaniechania)właści-
wychorganówwładzywpaństwieobcym.Takakonkretyzacjazawartajestwtreści
racjistanu-przyjętejwpaństwiewokreślonymczasie,podokreślonymirządami-
któranastępniezostajerozpisananacelepochodne,operacyjne,aponadto-środki
ichurzeczywistniania.Celeidentyfikujemytuianalizujemywichwewnątrzspo-
łecznychigeopolitycznychuwarunkowaniachifunkcjach.
Oiletreśćracjistanumożnadopewnegostopniautożsamiaćzestrategią,ajej
urzeczywistnianienasuwamyślotaktyce,totakierozróżnieniazależąodtego,jaksię
teterminyzdefiniuje.Czyjakoumożliwiającerozwinięcieanalizyopartejnakatego-
riinracjastanu”alboninteresnarodowy”lubnżywotny”,czyjakomającejezastąpić,
czyjakomożliwośćzupełnieinnegosposobuoświetleniarozważanegozagadnienia.
Wustrojuparlamentarno-gabinetowymokreślanieracjistanuczyinteresów
narodowychjestfunkcjąkonstytucyjnejrelacjiparlament-rząd,ztymżerządpro-
wadzącypolitykęmożepodkontroląparlamentukierunkipolitykiicelewpolityce
modyfikować;celepochodnemożeustanawiaćsamodzielnie.Wsystemieprezy-
denckimzaśkompetencjetenależąwznacznieszerszymzakresiedowładzywyko-
nawczej,zwłaszczaautorytarnej.Wlatachrozpatrywanychwtymtomiewystępuje
okresowokażdaztychsytuacji.Zidentyfikowaniezmiennychtreściracjistanudla
okresumiędzywojennegojestpunktemwyjściadobadaniacelówwówczesnejpo-
litycezagranicznej.Podobnieprzebiegaidentyfikowanieracjistanuijejstosowanie
wbadaniachpolitykiprowadzonejwokresiepo1989roku.
Rozpoznawanieceluwpolitycezagranicznejprzezobywateli(którzygowszak-
żenieustanawiają)napotykazregułynaprzeszkodypoznawcze,azdoświadcze-
niawiadomo,żeiorganwładzypaństwowej,celustanawiający,możesięztakim
problememborykać.Niekiedydotyczytonawetanalitykówpolitykiihistoryków6.
Ministrowiesprawzagranicznych,dyplomaci,urzędowianalitycyipolitologowie
wPolscezwyklimówićonzadaniachpolitykizagranicznej”alboonpriorytetachpo-
litykizagranicznej”7,aleniebrakwypowiedziobywatelskich,tzn.nieurzędowych,
ocelachwpolitycepaństwa8.
6Pionieremrozważańokategoriincel”wnteoriipolitykizagranicznej”byłGeorgeModelski
(1926-2014),ATheory...,op.cit.RozmawiałemznimnakonferencjiwZurichu(2003)iusłyszałem,
jeślidobrzepamiętam,żekategoriancelów[wrozbiciuna]interesy[oraz]zamierzonestanyfaktyczne
[...]-towyglądapoprawnie,leczstajesiędośćtrudne,kiedypróbujesiętozastosować”,alezob.wyżej
przyp.3,gdyżchodzituoninteres”,lecznieoninteresnarodowy”.Zob.R.Stemplowski,Wprowadze-
nie...,op.cit.,s.31.
7TerminytepojawiająsięzwyklewdorocznejinformacjiRadyMinistrówdlaSejmu,przedkła-
danejprzezministrasprawzagranicznych.
8WśródautorówpostulującychcelezwracauwagęP.Grudziński,drhab.(InstytutHistoriiPAN),
pierwszydyrektorBiuraStudiówiEkspertyzKancelariiSejmu(1990-1991),późniejpodsekretarzsta-
nuwMONiMSZ,ambasadorwWaszyngtonie(2000-2005).Postulujeonszczególnegorodzajucel
dlaPolskibędącejjużwNATOiUE:określenieiurzeczywistnianienroliroztropnegopośrednika”
wokreślonegorodzajustosunkachmiędzynarodowychmiędzyokreślonymipaństwamiwokreślonej
sytuacji;nOstatecznymcelemjestdobrepośrednictwopolityczne”-op.cit.,s.10-21.
