Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
20
MarekKornat
systemubezpieczeństwa,chociażgeograficzniepozostawałausytuowanawścis-
łymcentrumkontynentu.PowstałyndwieEuropy”13.Alewrealiacheuropejskie-
gochaosulat1936-1939niedziałałjużżadentakisystem.
DecydującymideterminantamipolitykizagranicznejPolskibyłyczynnikinie
tylewewnętrzne,ilezewnętrzne,awięczasadniczoniezależneodwolijejpolskich
twórców.Państwopolskienienależałodokreatorówładumiędzynarodowego,cho-
ciażoczywiścietrudnoniedocenićznaczeniajegoegzystencjiiniezależnejpolityki
dlaogólnejstabilizacjiukładusiłwEuropieŚrodkowo-Wschodniej.
Oilechodzipolitykęzagraniczną-możnajątraktowaćniezależnieodwszelkich
przemianwsprawachwewnętrznych,ponieważwciągudwudziestolecianiepod-
ległościprzodowałwniejzawszetensamzasadniczyproblem,któryodwieków
ciążyłnarozwojudawnejRzeczypospolitej,amianowiciepodwójneśmiertelne
niebezpieczeństwo,grożącejejbezprzestankuzestronydwóchpotężnych,anie-
ubłaganiewrogichsąsiadównazachódiwschódodjejgranic
-pisałtrafnieOskarHalecki14.Przyjęcietejtezynieoznaczaafirmacjiswoiste-
godeterminizmugeopolitycznego,czylidowodzenia,żepolitykazagranicznajest
przedewszystkimfunkcjąpołożeniageograficznegopaństwa,alejestrównoznaczne
zestwierdzeniem,żetobyłczynniknadrzędnyizewnętrzny,ważniejszyniżczynni-
kiwewnętrzne,takiejakpotencjałgospodarczyiustrójwewnętrzny.Bezwzględuna
to,jakibyłbyustrójwewnętrznypaństwawciągucałegodwudziestolecia-czyby-
łybytorządydemokratyczne,czyautorytarne-rządpaństwapolskiegoniemógłby
rozwiązaćinaczejtychproblemów,którewiązałysięzpołożeniemnmiędzyNiemca-
miaRosją”,niżpoprzezposzukiwanieszanspolitykiniezależnejodtychpotęg,aby
ocalićodzyskanąniezawisłość.
Niemapotrzebyudowadniać,żeodbudowanaPolskazeswoimitrudnościami
gospodarczymimiałaograniczoneszansesprostaniawymogomnarastającychzagro-
żeńzewnętrznych.Możliwościpolskiejpolitykizagranicznejbyływięcniezmiernie
ograniczone.Uległybyonezapewnezwiększeniuwramachstabilnegosystemumię-
dzynarodowego,aletakiwdobiemiędzywojennejniepowstał,przedewszystkim
zpowodurozejściasiędrógdwóchwiodącychmocarstwdawnejententy:Francji
iWielkiejBrytanii,jakrównieżnieobecnościStanówZjednoczonychwroligwaran-
taładuwersalskiego,któregoprzecieżbyłyonezasadniczymfundatorem.
1919–1921
WielkiepytanieomiejscePolskiwEuropienigdyniewybrzmiałoztakądonios-
łościąjakwchwili,kiedyPolakomprzyszłowalczyćoterytorialnykształtwłasnego
nowegopaństwa.Powstałydwiewizjepaństwapolskiegowstosunkachmiędzy-
narodowych.PierwsząstworzyłRomanDmowski.ArchitektemdrugiejbyłPiłsud-
ski.Obiewyrastałyztezy,żenawschódodNiemiecmusizostaćutworzonemożliwie
13F.Delaisi,LesdeuxEuropes.EuropeindustrielleetEuropeagricole,Paris1929.
14O.Halecki,HistoriaPolski,KatolickiOśrodekWydawniczynVeritas”,Londyn1958,s.276.
