Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
18
KazimieraLis
korespondencjizprzyjaciółmi”MikołajaGogola(„Выбранныеместаизпереписки
сдрузьями”HиколаяГоголя),zamieszczonymwczasopiśmienСовременник”oraz
wsłynnym,wielceobraźliwymLiściedoGogola(ПисьмокГоголю),opublikowanym
wprawdziedopierowroku1855(wpiśmieAleksandraHercenanПолярнаязвезда”),
niemniejnatychmiastudostępnionymwodpisachcałejrzeszyczytelników.Zauważmy,
żeznakomitykrytykjakbyzapomniał,iżsamkilkalatwcześniejgłosiłpoglądy,m.in.
natematrelacjimiędzymonarchąapoddanymiwpaństwierosyjskim,całkiembliskie
takbezwzględniepotępionymprzezeńprzemyśleniomGogola2.Wiemy,jakwstrząsnął
adresatemListBielińskiegoijakmocnozaważyłnajegoreputacjiwówczasipóźniej,
nietylkowRosji.
Rolęówczesnejkrytykiliterackiej,jakteżprzesłankiopiniotwórcze,jakimikierowa-
lisięwspółcześniGogolowikrytycy,ferującswojeczęstokroćnieprzemyślaneiniespra-
wiedliwewyrokinaartystów,wnikliwieomówiłjużAleksanderDrużyninwerudycyj-
nym,obszernymartykuleKrytykaokresugogolewskiegowliteraturzerosyjskiejinasz
stosunekdoniej(Критикагоголевскогопериодарусскойлитературыинашикней
отношения),wydrukowanymwniedocenianymchybaprzezwieluznasczasopiśmie
nБиблиотекадлячтения”wroku1856(nr11,s.1-30).WprzekonaniuDrużynina
zarównopochwały,jakisądnadGogolem,zwłaszczazestronyliteratówtzw.szkoły
Gogolowskiejlatczterdziestych,miałytosamopodłoże-niezrozumienietalentupisa-
rza,awrezultacienajpierwuznaniegozaojcannowejliteratury”-nrealizmudydak-
tycznegoowydźwiękusentymentalnym”,któregocelemjestkrytykazłaspołecznego
wewspółczesnymświecie,awięckierunkuzdecydowaniepodporządkowującegosztu-
kędoraźnymcelomspołecznym,anastępnie-dodajmy,wówczas,gdypisarzzwątpił
wsweprzeznaczenieartysty,araczejwsensownośćdotychczasowejswejtwórczości
literackiej,iszukałinnychformdialoguzczytelnikiem-potępieniego.
Wiadomo,jakzareagowałGogolnaatakzestronyBielińskiegoiwieluinnychkryty-
ków.Wswychlistachdoprzyjaciółwyrażałzażenowanie,wstydzasiebie,żal,żeprzed-
wcześnieorazwniewłaściwymtonie,zanimsamosiągnąłdojrzałośćduchową,pouczał
swoichbliźnich.PełnąodpowiedźzawarłnatomiastwSpowiedziautorskiej(Авторская
исповедь-ukazałasiędopierokilkalatpośmiercipisarza),wktórejnasamympocząt-
kuwyraziłgorzkizawód,żenietylesamaksiążka,ileosobaautorastałasięprzedmio-
temtakszczegółowegoibezdusznegoroztrząsania:
Надживымтеломещеживущегочеловека-pisał-производиласьтастрашнаяанатомия,
откоторойбросаетвхолодныйпотдажеитого,ктоодаренкрепкимсложеньем.Как,однако
же,нибылипотрясающииобидныдлячеловекаблагородногоичестногомногиезаключе-
нияивыводы,но,скрепясь,сколькодосталонебольшихсилмоих,ярешилсястерпетьвсё
ивоспользоватьсяэтимслучаемкакуказаньемсвыше-рассмотретьпострожесамогосебя3.
Pisarzwyznał,iżmusiałopanowaćrozdrażnienieigniew,uzbroićsięwspokój,by
wewszystkichowychnieprzyzwoicienapastliwychopiniachdosłyszećnтотвсемиис-
2MamnamyślidwaartykułyoutworachWasylaŻukowskiegoiFiodoraGlinki,poświęconychroczni-
cybitwypodBorodino,którekrytykogłosiłwroku1839wczasopiśmienОтечественныезаписки”.Zob.:
В.Г.Белинский,nБородинскаягодовщина”В.Жуковского;nОчеркиБородинскогосражения(Воспоми-
нанияо1812годе)”Ф.И.Глинки,[w:]В.Г.Белинский,Собраниесочиненийвдевятитомах,т.2,ред.
Н.К.Гей,статьяипримеч.В.Г.Ђерезиной,Москва1977,http:/az.lib.ru/b/belinskijwg/text2240.shtml
3Н.Гоголь,Духовнаяпроза,Москва1992,s.279.
