Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
30
PIOTRŁACIŃSKI
kulturępolityczną.4JużSimónBolívarmocnopowątpiewał,czyLatynoamerykanie
„będąwstanieutrzymaćwewłaściwejrównowadzebrzemięrepubliki”.Antycypował
niejakoprzyszłetrudności,zauważając,iż„przezcałewiekipozycjęmieszkańców
półkuliamerykańskiejokreślałacałkowitabierność:ichżyciepolitycznenieist-
niało.(…)wdziedzinieżyciapublicznegopozostawaliśmyciąglewstanieswoistej
niedojrzałości”.5
Naproguniepodległościlatynoamerykańscyprzywódcymusieliodpowiedzieć
nanastępującepytania:jakąformępowinnyprzybraćnowepaństwa–republikańską
czymonarchiczną,jakisystemrządówwprowadzićwnowychpaństwach,orazjaka
winnabyćichstrukturaterytorialno-administracyjna?
Republikaczymonarchia?
Uzaranianiepodległościlatynoamerykańskieelitystanęłyprzeddylematem:jaką
formępowinnyprzybraćnowepaństwa,republikańskączymonarchiczną?Zwycię-
żyłaidearepublikańska(zawyjątkiemBrazylii,którado1889rokubyłamonarchią
konstytucyjną).6Niewątpliwiebezpośredniąinspiracjęwtymwzględzie,prócz
liberalnychioświeceniowychideirewolucjifrancuskiejorazznaczącychwpływów
masoneriiwśródprzywódcówniepodległościowejrebelii7,dostarczyłyStanyZjed-
noczone.Możnapostawićtezę,żeantymonarchistycznenastawieniekreolskichelit
niebyłobywystarczającymczynnikiemdobudowywLatynoamerycerepublikańskiej
formypaństwa,gdybynapółnocykontynentunieistniałajużpierwsza,dobrze
skonsolidowanaamerykańskarepublika,czyliStanyZjednoczone.
NiekwestionowanyprzywódcawalkoniepodległośćLatynoameryki,Simón
Bolívar,byłsceptycznycodorepublikańskichidemokratycznychskłonnościspołe-
czeństwtworzącychnowepaństwa.Okazałsięzwolennikiemrepubliki,cechującej
sięjednakznacznymiodmiennościamiodpierwowzorupółnocnoamerykańskiego
(ifrancuskiego).Kładłnacisknakoniecznośćutworzeniasilnejwładzywykonawczej.
4Szerzej:K.Krzywicka,KulturapolitycznaAmerykiŁacińskiej,[w:]M.F.Gawrycki(red.),op.cit.
5S.Bolívar,ListzJamajki,1815,[w:]W.Dobrzycki,Systemmiędzyamerykański,Warszawa2002,
s.400–401.
6Brazyliaszybkoibezkrwawoprzekształciłasięzterytoriumkolonialnegowniezależnecesarstwo,
zachowującprzyokazjiporządekspołecznyzokresukolonialnego.Wtymwypadkujednakodbyłosię
tozazgodąlokalnychelit,którychpozycjaniezostałazagrożonaprzezprzeniesieniesiedzibyportu-
galskiegodworukrólewskiegodozamorskiejkolonii.
7Szczególnąrolęwprocesieemancypacjinarodowejodegralizwolennicyniepodległościirepub-
likańskiejformyrządówwAmeryce,skupieniwmasońskiejLożyLautaro.CzłonkowieLożyślubowali
m.in.,że„nigdynieuznająwładzyniewyłonionejwskuteknieskrępowanegoisamorzutnegowyrazu
woliludu”.R.Bortnik,Historiaelementaldelosargentinos,BuenosAires1985,s.63.
