Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Systemypolitycznepaństwlatynoamerykańskich…
31
Naczelepaństwawidziałdożywotniegoprezydenta,ajegosukcesoremmiałbyć
dotychczasowywiceprezydentrepubliki.Prezydentmiałmianowaćiodwoływać
ministrów,promulgowaćustawy,zwoływaćizbyustawodawczeimianowaćofice-
rów,sprawowaćfunkcjęnaczelnegowodzasiłzbrojnych.8Władzęustawodawczą
sprawowaćmiałyażtrzyizbyparlamentu,przyczymwjednejznichzasiadać
mielideputowanidożywotnio.Wyborydonichbyłypośrednie.Czynneprawo
wyborczeposiadalimężczyźniumiejącyczytaćipisać,zwyłączeniemsłużby
irobotnikówrolnych.Wybieralionielektorówwproporcji1:10,cizaśprzedstawiali
listykandydatówdowładzustawodawczych.Napodstawietychlistizbysamemiały
odnawiaćsięokresowo.TakąwizjepaństwlatynoamerykańskichzawarłS.Bolívar
wkonstytucjioktrojowanejwBoliwiiw1826roku.
SystempolitycznyzaproponowanyprzezBolivaranigdziejednakwAmeryce
niezostałprzyjęty.Szczególniekrytykowano„dyktatorskie”elementytegoprojektu
politycznego.WefekcieustrojepolitycznepaństwAmerykiŁacińskiejzbliżonebyły
wformiedobardziejdemokratycznychzałożeńustrojowychStanówZjednoczonych.
Dobrymprzykłademustrojupolitycznegonowopowstałegopaństwalatynoame-
rykańskiegojestkonstytucjaWielkiejKolumbii(konstytucjazCúcuta),uchwalona
wlipcu1821rokupopokonaniuwojskhiszpańskichnapółnocykontynentu.Kon-
stytucjataustanawiałarepublikęoligarchiczną(elitarną),zprezydentemnaczele
państwa.DwieizbyKongresuwyłanianowwyborachpośrednich,przyzachowaniu
wysokiejbarierycenzusumajątkowego.Ułatwianozaledwielegalnądrogęwyzwole-
nianiewolnikówiutrzymanoniewolnictwo,coodpowiadałozainteresowanymtakim
stanemrzeczyoficeromwojska,posiadającymmajątkiziemskie.Gwarantowano
równieżwolnośćsłowaidruku.9KonstytucjazCúcutabyłazatemniecomniej
autorytarnaniżboliwariańska,gdyżtaostatniaprojektowaładożywotniądyktaturę,
przypodobnym,elitarnymsposobiewyłanianiaciałustawodawczych.
ZkoleiinnywielkiLibertador,ArgentyńczykJosédeSanMartín,byłzwolen-
nikiemmonarchii.Postulowałutworzeniepołudniowoamerykańskiejmonarchii
konstytucyjnejzestolicąwAndach,czymchciałnawiązaćwpewiensposóbdo
spuściznyimperiumInków.CzęśćprzedstawicieliprowincjiWicekrólestwaLa
PlatazgromadzonychnakongresiewTucumánw1816rokuopowiedziałasięza
utworzeniemmonarchiizeuropejskimwładcąlubinkaskim(czyraczejmiejscowym)
szlachcicemnatronie.Itujednakzwyciężyłaopcjarepublikańska.
EpizodmonarchicznyprzeżyłdwukrotnieMeksyk.Pouzyskaniuniepodległości,
jedenzprzywódcówantyhiszpańskiejrebelii–AugustínIturbideogłosiłsięcesarzem
(wlatach1822–1823).W1864rokuprzywsparciumiejscowychkonserwatystówiarmii
8T.Łepkowski,SimónBolívar,Warszawa1976,s.189–191.
9Id.(red.),DziejeAmerykiŁacińskiej,t.I,Warszawa1977,s.216–217.
