Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
8
Wprowadzeniedoteoriipostawyutajonej
Dualnepostawy
DylematHamletabyłanalizowanyjakowyrazpodświadomejkazi-
rodczejskłonnościdoswojejmatki(por.Jones,1949).Freud(1900)
twierdził,iżpodmiotniemożeiniechcezidentyfikowaćniektó-
rychswoichdoświadczeń,którewyrażająsięwsnach,wyobraże-
niach,decyzjach.WduchutejteoriiHamletmiałbydwiepostawy
wobecswojematki.Jednąznichbyłabyświadoma,sumaryczna
ocenaobiektu.Drugazaśbyłabyniezidentyfikowana,wyparta,nie-
świadoma.BadanieprocesównieświadomychwduchuteoriiFreuda
zaowocowałowypracowaniemwielumetodterapiizaburzeńpsy-
chicznych.Natomiastzpowoduproblemówzempirycznąweryfikacją
zostałoniemalzarzuconewempirycznejpsychologii.Wjejramach
powstałazaśdystynkcjanaprocesyautomatycznevskontrolowane,
którącechujetylkopozornepodobieństwo.Podziałtakipojawiłsię
wlatachsiedemdziesiątychubiegłegowiekuwbadaniachuwagi(por.
ShiffriniSchneider,1977).Wedługtychteoriiautomatyczneprze-
twarzanieniewymagawysiłku,odbywasięwsposóbnieświadomy
(choćmożliwydouświadomienia),pozauwagą,jakteżintencjonalną
kontroląosoby.Zasadniczoniezależyodjejzasobówpoznawczych
animotywacjidopodejmowaniawysiłku(np.większośćosóbwdzie-
ciństwieautomatyzujepozytywnystosunekdomatki).Kiedyjednak
podmiotzwracauwagęnadanyobiektipodejmujewysiłekpoznaw-
czy,towówczasprocesprzetwarzaniainformacjinabieracharakteru
kontrolowanego.Jestonsekwencyjny,świadomy,zależnyodcelów
iintencjiosoby.Wymagawięcmotywacjiizasobówpoznawczych.
Automatycznyprocesjestintrospekcyjnieniezidentyfikowany,nie
oznaczajednak,żejestonnieidentyfikowalny.Jestonniezidentyfi-
kowanywdanymmomencie,zewzględunabrakwgląduwprocesy
mentalne(por.NisbettiWilson,1977),aniezpowodudziałania
freudowskichmechanizmówobronnych.
Torozróżnienieorazmetodybadańprocesówautomatycznych/
kontrolowanychzpsychologiipoznawczejzostałyprzeniesione
wlatachsiedemdziesiątychnagruntpsychologiispołecznej.Próby
badawczepodejmowanewceluzrozumieniatego,wjakisposóbdzia-
łająpostawy,przyczyniłysiędopowstaniadwóchkonkurencyjnych
liniibadań.Wramachpierwszejznichbadaczezakładali,żepostawy
sąkonstruowanewokreślonymkontekściesytuacyjnym,m.in.są
oneinferowanezaktualnychmyśliiuczuć(Tesser,1978),nastroju
(SchwarziClore,1983),obserwacjizachowania(Bem,1972).Wedle
