Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
obronićsięprzedMoskwą[113].
WKoronienaelekcyjnymsejmiepiotrkowskim–mimożeswojąkandydaturęzgłosiłtymrazem
Władysław,abyłobecnytakżeZygmunt–wybranoAleksandra,popartegoprzezkardynałaFryderyka,
zwłaszczakiedypanowiepolscyprzypomnieliuczestnikomelekcji,że„nigdynicdobregodlaPolskinie
wynikałozezwiązkówzWęgrami”.Wybórnastąpił3października,a12grudniawKrakowiekoronacji
bratadokonał–jakoprymasPolski–FryderykJagiellończyk.WielkaksiężnalitewskaHelenapozostała
wWilnie,niemiałabowiemprawadokoronacjirazemzmężemzewzględunaswojągreckąwiarę.
StanowiłotoprzyczynęgłębokiegorozgoryczeniaAleksandra[114].
JegowybóroznaczałponownezbliżenieKoronyiLitwydziękiprzywróceniuuniipersonalnej.
Wukładachpodkreślonorównorzędnośćobukrajów,alepołączonych„wjednonierozdzielne
inierozerwalneciało,abybyłjedenlud,jedennaród,jednobraterstwoiwspólne
obrady”[115].NażądanietychspośródmożnowładztwaWielkiegoKsięstwa,którzywrazzAleksandrem
zdawalisobiesprawęzkorzyścizwiązkuzPolskąwkonfrontacjizpotęgąmoskiewską,radapanów
litewskichipolskichmiaławprzyszłościdecydowaćowspólnejelekcjiwładcy.Postanowienietakie
stanowiłozagrożeniedladziedzicznychprawJagiellonówdoWielkiegoKsięstwa.Byłatotzw.unia
mielnicka,podpisanaprzezAleksandra23października1501r.Dwadnipóźniejwystawiłondokument,
bardzodrastycznieograniczającywładzękrólanarzeczsenatuwzakresiesądownictwaimianowania
urzędników[116].
Aleksander,uzyskawszyobietnicępomocyprzeciwMoskwie,wróciłdoWilnaw1502r.Rządy
wKoroniesprawowałwjegoimieniunajmłodszyzbraci,Fryderyk.Byłtojużostatnirokjegożycia.
ZJanemOlbrachtem,AleksandremiZygmuntemłączyłygoserdecznewięzy.Wspierałelekcjędwóch
starszychbraci.ByłautoremspecjalniedlaJanaOlbrachtanapisanego
Moduseligendiregis
Poloniae[117],
stosowanegotakżepóźniej.Cieszyłsięzaufaniemobubraciidobrzewywiązywałsię
zeswoichobowiązków,gdyichzastępowałwKrólestwie.Otrzymałnaderstarannewykształcenie,
musiałbyćmiłośnikiemksiążek,skorotowłaśniejemuKallimachzapisałwtestamencieswoją
bibliotekę.Zdajesię,żebyłszczególnieserdecznieprzywiązanydoswojejmatki,królowejElżbiety,
oczymświadcząlistypisanedoniejpodkoniecżycia.NiewątpliwiewstrząsemdlaFryderykabyływieści
ostraszliwymnajeździew1502r.sprzymierzonychzIwanemIIITatarówkrymskichnaWołyńiRuś
Czerwoną.DotarliażdoOpatowa,którywrazzinnymimiejscowościamicałkowiciespalili.Autorjednego
zżyciorysówFryderykanapisał,żeodtegomomentunastąpiłnawrótchoroby[118].Nawieśćociężkim
staniebratajużpodkoniec1501r.zjawiłsięwKrakowieZygmuntipozostałznimdośmierci,która
nastąpiła13marca1503r.DopieropopogrzebiebratapowróciłnaŚląsk[119].
W1503r.WładysławJagiellończyk,abypomócAleksandrowi,wysłałznówdoMoskwyraczejbezsilne
poselstwo–wimieniuswoimipapieżaAleksandraVI–proszącIwanaIIIozaprzestaniewojnyzLitwą
iprzyłączeniesiędoogólnochrześcijańskiejkrucjatyprzeciwTurkom.DoMoskwyprzybywaliteż
posłowieAleksandra,aHelenawlistachdoojcabłagałagoozaprzestaniedziałańwojennych.Iwan
wszystkimodpowiadał,żeniezabieracudzego,lecztylkoto,cowinnodoniegonależeć,gdyżcała
ziemiaruskajestjegowłasnością.Mimoogromnychstratterytorialnych,niechcączatwierdzićich
traktatempokojowym,w1503r.postanowionozawrzećsześcioletnirozejmzIwanem[120].
W1505r.,pouporządkowaniusprawnaLitwie,AleksanderprzyjechałdoPolski,wktórejrządysenatu
wywołałysporezamieszanie.Okazałosię,żepoleceniakrólawysyłanezjegokancelariiwWilnienie
byływypełniane.Źleprzedstawiałysięsprawyzewnętrzne:w1502r.StefanIIIoderwałodKorony
Pokucie,awielkimistrzkrzyżackiikuzynkróla,Fryderyksaski,nadalodmawiałzłożeniahołdu.Król
Aleksander,podobniejakJanOlbracht,żebylepiejdopilnowaćważnychsprawpruskich,udałsięwraz
zżonąHelenąnapółnockraju.Odebrałhołdodmiastirozwiązałwielespornychproblemów.Niezdołał
jednakprzełamaćoporuwielkiegomistrzakrzyżackiego,którynietylkoodmawiałzłożeniahołdu,ale
takżenegowałwarunkipokojutoruńskiegoz1466r.Wtejsytuacjiprawdziwysukcesodniosłowysłane
odkróladoRzymuposelstwozErazmemCiołkiemnaczele.Znakomitydyplomatauzyskałw1504
r.odpapieżaJuliuszaIIszeregkorzystnychdlaPolskibulli,przyznającychAleksandrowidochody
zeświętopietrzaorazdochódjubileuszowynaobronęKresówprzedniewiernymi.Papieżwprawdzie
nadalniechciałzatwierdzićtraktatutoruńskiegoz1466r.,alewezwałwielkiegomistrzadozłożenia
hołdulennego,należnegokrólowipolskiemu.Fryderyksaski,pewien,żepapieżniebędziegozmuszał
dotegoaktu,nadalodwlekałsprawę[121].
Aleksanderpróbowałnaprawićzłestosunkipolsko-mołdawskiezBogdanem,syneminastępcąStefana
(zm.1504).Bogdanzażądałrękinajmłodszejsiostrykróla,Elżbiety,obiecując,żewzamianzrezygnuje
zzagarniętegoPokucia.MimozgodyAleksandrazmałżeństwemtymjednakzwlekano,gdyżnie
zgadzałasięnanieanikrólewnaElżbieta,anijejmatka,starakrólowa[122].
PopowrociezLitwydoKoronyAleksanderpowołałwybitnychludzinaróżnestanowiska.Żupysolne
powierzyłSewerynowiBonerowi,abohaterwalknastalepłonącympołudniowympograniczu,Mikołaj
Kamieniecki,zostałhetmanemwielkim.Przedewszystkimjednakdotychczasowegosekretarza
wkancelariiwielkoksiążęcej,JanaŁaskiego,mianowałwielkimkanclerzemkoronnym.Byłtojeden
znajmądrzejszychinajwierniejszychwspółpracownikówAleksandra.Król,podobniejakjegoojciecibrat,
oparłsięwKoronienaszlachcieimożnowładztwiewielkopolskim.Kolejnesejmypodejmowały
zaAleksandrawieleistotnychreform.SejmwPiotrkowiew1504r.uchwaliłpodatkinazorganizowanie
obronypotocznejnaKresach.Zabronionotakżepustoszącegoskarbrozdawnictwadóbrkrólewskich
