Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Rozdział1.Powstaniedynastiiipoczątkipaństwa
31
znaczeniprzezksięciapanowiegrodowi,zapewneonirównieżdysponowali
oddziałamidrużyny,mogliteżpowołaćpodbrońpoddanychichwładzylu-
dzi.Zakreswładzynamiestnikównapowierzonymimtereniebyłzapewne
takisamjakksięciawcałympaństwie.Byłatojednakwładzadelegowana.
Wrazzekspansjąpaństwagnieźnieńskiegolikwidowanebyłydawne
strukturyplemienne.Wplemieniugnieźnieńskimprocestenchybaprzebiegał
spokojnie.Tamnatomiastgdziedochodziłodopodboju,łączyłsięzapewne
zwytępieniemczęścielit.Ichmiejscezajmowaliwyznaczeniprzezksięcia
namiestnicy.
Granicenowychprowincjipokrywałysiępoczątkowozdawnymigra-
nicamiplemiennymi.Wynikałotozesposobu,wjakibyłyonewłączanew
składpaństwa;książętagnieźnieńscypodporządkowywalisobiekolejnocałe
plemiona.Zachowaniuarchaicznychpodziałówsprzyjałyteżwarunkinatural-
ne.Plemionazajmowaływyraźniewyodrębnionekrainy,oddzieloneodinnych
puszcząlubterenamitrudnymidoprzebycia.
Jedynąstrukturąplemienną,któraprzetrwałaprzewrótpaństwowy,były
opola.KarolModzelewskipokazał,jakonefunkcjonowaływXIIiXIIIw.iw
jakisposóbPiastowieprzystosowalijedonowych,państwowychjużpotrzeb
30
.
Podrządamiksiążątgnieźnieńskichmieszkańcyopolinadalregulowaliproble-
myzwiązanezeksploatacjąwspólnychpastwiskczylasów,nadalteżpotrzeb-
nabyłazgodawszystkichopolnikównawykarczowanieiwzięciepoduprawę
kawałkawspólnegolasu.Ogółmieszkańcówopolagwarantowałkażdemuzsą-
siadówbezpieczneposiadaniewziętychjużpoduprawępól.Zapewneteżspo-
rymiędzyopolnikamirozstrzyganebyłytakjakdawniej,awięcnazgroma-
dzeniuwszystkichmieszkańców-wszystkotozostałozachowane.Togwaran-
towałospokójspołeczny,naktórymzależałoksięciu.Książęnałożyłjednakna
opolaobowiązkipotrzebnepaństwu.Ichmieszkańcymusielinietylkopilno-
waćwewłasnyminteresiespokojunaswymterytorium,aleteżpełnićfunkcje,
któredziśnazwalibyśmypolicyjnymi.Polegałyonenachwytaniusprawców
ciężkichprzestępstwlubzmuszaniuichdoopuszczeniaopola.Jakdowodzi
Modzelewski,opolnicyinformowalirównieżfunkcjonariuszyksiążęcychowy-
miarzepowinności,któreciążyłynaposzczególnychgospodarzach.
Wyznaczeniprzezksięcianamiestnicy,oddziałydrużynypilnująceła-
du,panowiegrodowiściągającydaniny,całatakukazanastrukturamoże
robićwrażenieokupacjiwojskowejziemprzyłączonychdopaństwagnieź-
nieńskiego.Tymczasemniebyłatookupacja.Bezwspółpracyprzynajmniej
częścipodporządkowanychGnieznuspołecznościwładzaksiążęcaniemogła-
bysięutrzymać.Dozapewnieniaposłuszeństwaniewystarczyłybyprzecież
niewielkieoddziałyksiążęcychdruhów.
30
K.Modzelewski,Chłopiwmonarchiiwczesnopiastowskiej,Wrocław1987,s.27-36,
161-173.
