Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
10
Zamiastwstępu…
życiefrazą:„Byłemsamzeswoimludzkimlosem”2.PostawaMichała
Kaniowskiego,którywmłodościodrzuciłzakłamanyświatprowin-
cjonalnejszlachtyzZiemZabranychnarzeczmonumentalnegoczynu
rewolucyjnegoiponiósłklęskę3,sytuujesięnaantypodachetosu,któ-
regorzecznikiempozostawałMierosławski.Obaprzykłady,realnieist-
niejącegogenerałaifkcyjnegobojownikaNarodnejWoli,odrzucone-
gojako„Moskal”przeznajbliższych,stanowiąskrajnebiegunyspek-
trum,wktórymrozpościerasięhistoriapolskiegowiekuXIX.Historii
ludziżyjącychwówczasnaziemiachdośćżyczeniowoianachronicznie
określanychjako„polskie”wprzeważającejmierzeniedeterminował
jednakimperatywzmagańoniepodległośćczylepszejutrocałejludz-
kości.Ichżycieupływałoraczejnamocowaniusięzlosem,wysiłku,by
przetrwaćistawianiuczołaniespotykanemuwcześniejzamętowizwią-
zanemuzprocesami,którepostfactumokreślonojakonowoczesneiza-
czętoprojektowaćnacałośćludzkiegodoświadczeniatamtejepoki.
Odkądkategorianowoczesnościzagościławpolskiejhumanistyce,
pisaniehistorii(literatury)XIXwiekuwydajesięzadaniemłatwiejszym
niżkiedykolwiek,codotyczyszczególniepiśmiennictwaartystycznego
zdrugiejpołowystulecia.Pozytywizmwarszawski,stającsięniecał-
kiemsłuszniesynonimemtegookresu,wpisywałsiębowiemwdomi-
nującywEuropieZachodniejnurtliberalny,któregofetyszem(wrów-
nymstopniujakdlaówczesnychmarksistów)stałosiępojęciepostę-
puczęstoutożsamianegoznowoczesnością.Redaktorzy„Przeglądu
Tygodniowego”i„Prawdy”
,postulując„doganianie”cywilizowanego
świata,funkcjonowaliwsytuacjizarazemwyjątkowej,jakidośćczęsto
wówczasspotykanej.Zkoniecznościpozorowalioninormalnośćwrze-
czywistości,któranormalnaniebyła–wświeciepopowstaniowejtrau-
my,zrusyfkowanegomiastaidynamicznychtransformacjiporządku
społecznegostawiającychpodzieloną,rozproszonąwspólnotęwobec
nowych,nieznanychwcześniejwyzwań.Specyfkaichpołożeniapara-
doksalniejednakwynikałaztychsamychprzyczyn,dlaktórychmożna
2S.Brzozowski:Płomienie.IlustracjeW.Sasnal.PrzedmowaS.Sierakowski.
WydawnictwoKrytykiPolitycznej,Warszawa2011,s.567
.
3Wzakończeniupowieścipojawiasięjednakmetaforycznyobrazzegara
dającegonadziejęnainny,sprawiedliwszykształthistorii.
