Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
PowstaniestyczniowewdziejachPolskiiEuropy
33
wnajbliższymotoczeniunamiestnika.WichwynikugenerałgubernatorAleksander
Gerstenzweig17października1861rokupopełniłsamobójstwo.K.Lambertustąpił
zfunkcjinamiestnika.OpuściłteżKrólestwo.Nap.o.namiestnikamianowanyzo-
stałgenerałAleksanderLüders,uczestnikwojnykrymskiej.Dowodziłarmiąwjej
końcowymokresie.Znanybyłjakozwolennikkursutwardejręki.Przezdwatygo-
dniezastępowałgoMikołajSuchozanet.AresztowałznacząceosobyzbyłejDelega-
cjiMiejskiej.WzaistniałejsytuacjirównieżA.Wielopolskipostawiłnoweżądania.
ZasugerowałWalerianowiPłatonowowi,żezachowaswedotychczasowestanowisko
podwarunkiemprzekazaniamuwładzycywilnejnadKrólestwem.Cesarzwezwał
godoPetersburga.PrzedwyjazdemA.WielopolskinakazałogłosićwDDzienniku
Powszechnym”swojeprojektyooczynszowaniuchłopów,reformieszkolnejirówno-
uprawnieniuŻydów.Pragnąłwtensposóbpoinformowaćopiniępublicznąoswoim
programieipozyskaćjądlaniego.
Wprowadzeniestanuwojennegowskazywałonabrakskutecznościdziałańopar-
tychnanegocjacjachzadministracjącesarską.Osłabiałowszelkieprogramyzakłada-
jącemożliwościuzyskiwaniaustępstwnadrodzepokojowej,cowięcejwskazywało,że
pozostajejedyniemetodawalkizbrojnej.WtakiejatmosferzepowstałKomitetRuchu
skupiającywszystkienurtyorientacjiniepodległościowej,określanejnastępniemia-
nemczerwonejzewzględunaswójdemokratycznyprogram.Podkoniec1861roku
określonezostałyceleimetodydziałaniaKomitetuicałejorganizacji.Przedstawiały
sięonenastępująco:1.zbieranieskładekwkażdymwojewództwie;2.indywidualne
zaopatrywaniesięwbroń,szkoleniewojskowewmałychgrupach,tworzeniewmia-
stachstowarzyszeńgimnastycznychdlamłodzieżyrzemieślniczejwzorowanychna
Turnvereinachniemieckich,kierowaniemłodychludzidoszkoływojskowejwGenui;
3.nawiązywaniebezpośrednichkontaktówzchłopami,informowanieichocelach
walki,pozyskiwaniedlaprogramuniepodległościowego,rozmowyidziałaniaindy-
widualne,szykanowaniezwolennikówrządu;4.rezygnacjazmanifestacji,aledalsze
niewykonywaniepostanowieńrządu,pozyskiwanieżołnierzyrosyjskichprzezwyja-
śnianieim,żewalkaniejestprowadzonaznimi,leczzwładzami,wskazywaniena
poświęcaniesięzwolennikówwalki.Komitetdążyłdotworzeniaswoichkółekwkaż-
dejznaczącejmiejscowościKrólestwa.NawiązywałtakżekontaktyzLitwąiUkrainą.
NatereniedzisiejszejBiałorusidziałałBronisławSzwarce.Przekazywanebyłydruki
ulotneinformująceokoniecznościicelachwalki53.
Podkoniec1861rokuwykształciłasięinnasilnanieformalnastruktura-obóz
białych.Tworzyłyjąróżnegrupyideowe-członkowiebyłegoTowarzystwaRolnicze-
go,zarównoklemensowczycy,jakimłodaszlachta,zwolennicyiwspółpracownicy
byłejDelegacjiMiejskiejreprezentującyróżnewarstwyspołeczne:bankierów,kup-
ców,lekarzy,prawników,dziennikarzy,literatów.PowstałanieformalnaDelegacja
Narodowa.Pierwszymefektemjejdziałaniabyłoprzeprowadzeniewyborówsamo-
rządowych.
Dużywpływnaukonstytuowaniesiętychdwóchorientacjipolitycznychmiała
politykacesarska.RozwiązanieDelegacjiMiejskiej,TowarzystwaRolniczegoiwpro-
wadzeniestanuwojennegowykluczałowielelegalnychmetoddziałania.Jednakże
53S.Kieniewicz,op.cit.,s.210.
