Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
AleksandraZając
UniwersytetJagielloński,Kraków
Romantyczneinspiracje–
przełamaniekryzysupodmiotowości
Napoczątkuwskazanebyłobyodpowiedziećnapytanie,ojakimkryzysie
podmiotowościjesttumowa.Chodzimianowicieorozpadfilozoficznejkoncep-
cjipodmiotu,szerokodyskutowanywfilozofiidrugiejpołowyXXwieku.Jeston
wynikiemwieluzmianwmyśleniuopodmiotowościczłowieka,którepostaram
sięwpierwwsposóbskondensowanyprzedstawić.Pomocnytutajbędziesposób
interpretowaniatychprzekształceńzaproponowanyprzezAgatęBielik-Robson1.
Otóżkryzysfilozoficznejkoncepcjipodmiotumamiejscezpowoduoparcia
tejżepodmiotowościnakartezjańskimcogito2.Kartezjuszstworzyłfundament
podmiotowościnowożytnej,opierającjąnaradykalnejrefleksyjności,hegemo-
niirozumu,iluzjiświatawewnętrznego,uwewnętrznieniuźródełmoralnych,
wprzeciwieństwiedoPlatonaczyAugustyna,którzywidzielijenazewnątrz
podmiotu,wideachczyBogu;napostrzeganiuszczytumoralności-copozwolę
sobiepodkreślić,gdyżwrócędotegowkulminacyjnympunkcietegowywodu
-jakosamowiedzyisamokontroliorazuzgadnianiuprawdywsposóbprocedu-
ralnypoprzezdochodzeniedojasnościiniepowątpiewalności.
Zrównaniepodmiotudocogitonieostałosięnadługo.Jużromantycydo-
strzegalinaobrzeżachświadomościjakąśsiłę,któratylkowczasie,whistorii,
poprzezvisactiva,mogłazostaćwłączonadocogito.Taknarodziłasięnieświa-
domość.Byłotoodczucienoceaniczne”,ogarniającewięcejniżpodmiotjednost-
kowy.Ideałkartezjańskicałkowitejsamoświadomościmógłzatemzrealizować
sięjedyniewogólnoludzkichdziejachducha.Zaśpodmiotjednostkowypozo-
stawionyzkartezjańskimcięciem,żebyprzezwyciężyćwyobcowanieiodreal-
nienie,miał,jakpowieNovalis,uczynićświatdomem,poczućsięznówusiebie,
wyprzedzićuczuciemwyczekiwanezjednoczenieświadomegoznieświadomym3.
1A.Bielik-Robson:Nadrugimbrzegunihilizmu.Filozofawspółczesnawposzukiwaniuno-
wegopodmiotu.Warszawa1997.
2Ibidem,s.7.
3Ibidem,s.61-63.
