Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
62
IMPERIUMIBUDOWNICZYCH,IARTYSTÓW
znaczącyminajwiększymarchitektonicznymosiągnięciembudownictwaświątynnego
Bizancjum.Bezwahaniamożnajązaliczyćdotychdokonańludzkiegogeniuszu,które
opatrywanomianemMagnaliaDei-WielkieDziełaBoże,bowśredniowiecznejimagi-
nacjitylkodziękiinterwencjiBogamogłyzyskaćswenadzwyczajne,okazałeidostojne
piękno.Zdumieniebudzi,jakbezpomocywspółczesnychmachinbudowlanychmożna
byłowznieśćtakwielkiiskomplikowanyarchitektoniczniegmach!Nawetidziś,zapomocą
technologiinajnowszejgeneracji,byłobytozadanieekstremalnietrudne.
HagiaSofiama92mdługościi72mszerokości,jestpołączeniembudowlicentralnej
zpodłużną.Tętrzynawowąbazylikęnakrytąkopułąośrednicy32m,zdwiemapółko-
pułami,budowaliarchitekciAnthemioszTrallesiIzydorzMiletu.Prokopiuszpoświęca
jejchybanajdłuższyopiswdzieleObudowlach.NiestetypozdobyciuKonstantynopola
przezTurkówHagiaSofiazostałaprzystosowanadocelówinnejreligii,przyczymprze-
padłbogatysprzętliturgiczny,awiększośćartystycznegozdobnictwa,zwłaszczamozaik
ifresków,zostałazniszczona.WokółbudowliTurcywznieśliczteryminarety,zuchwale
strzelającewzwyżponadwysokośćgłównejkopuły,demonstrującprzynależnośćobiektu
doinnegojużboga.
ProkopiuszoświątyniHagiaSofia
Kościółtenstałsięwidowiskiemniezwykłejpiękności,olśniewającymtych,którzygoujrzeli,azupełnie
niewiarygodnymdlatych,którzytylkoonimsłyszeli.Sięgającnieba,wznosisięwysokoponadinne
budowle,nibyokrętzakotwiczonypośródnich,izwysokościspoglądawdółnacałemiasto.Jakoże
przynależydoniego,przysparzamuchwałyswąkwitnącąpięknością,aleteżkształtujeotoczeniewłaśnie
dlatego,żestanowijegoczęść.Dominujenadmiastem,ajednocześniewznosisięnatakąwysokość,
żemożnastamtądpodziwiaćjecałeniczymzwieżystrażniczej.Szerokościidługościkościołanadano
harmonijneproporcje,takżestwierdzenie,iżjestzarównoniezwykledługi,jakiniezwykleszeroki,nie
będzieniewłaściwe.Wyróżniasięnieopisanympięknem.Dumnieprezentujeswójogromsubtelniepołą-
czonyzharmoniąproporcji,wktórychniemaaninadmiaru,aniniedostatku,ponieważjestokazalszyniż
zwykłebudynkiiznaczniebardziejwysmakowanyodowychnadmiernierozległych.Wypełniagoświatło
słoneczne,arefleksypromieniodbijająsięodmarmuru.Możnabypowiedzieć,żewnętrzanieoświetla
zzewnątrzsłońce,alejasnośćrodzisięwśrodku,takwielkaobfitośćświatłazalewacałąświątynię
17
.
HagiaSofianiebyłajedynymwielkimzabytkiemarchitekturysakralnejKonstanty-
nopola.Znajdująsiętu,lubwprzeszłościznajdowały,inneznaczącebudowle.Wczasach
Justynianaijegonastępcówpowstawaływmieścieliczneświątynie,jakHagiaEirene
(kościółpodwezwaniemPokojuBożego),kościółśw.Sergiuszaiśw.Bachusa(niechodzi
obogawina),wreszcieniezachowana,aznanawswoimczasiejakoNeaEkklesia(Nowy
Kościół).Taostatnia,ufundowanaprzezBazylegoI,zostałakonsekrowanaw880r.
iznajdowałasięnieopodalWielkiegoPałacuzjegoprywatnymikomnatamicesarzaisalą
tronową.PodczasjejpoświęceniahomilięwygłosiłFocjusz,patriarchaKonstantynopola,
największyautorytetteologicznyiintelektualnyepoki.Wsłowachnawetbardziejpodnios-
łychniżpochwałaHagiiSofiiwtraktacieProkopiuszaprzyrównywałnowąświątynię
dodziełanietylkoludzkiego,leczwręczboskiego:DZaiste,umiłowani[ś]dzisiajma
miejscenaziemiinauguracjaświątynipoświęconejDziewicy,budowlinajbardziejgodnej
17
ProkopiuszzCezarei,Obudowlach,ks.I,1,27-29,s.85.
