Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
38
PRZYRODAIJEJWIZJE
postępwdziedzinietransportu,zarównośródlądowego,jakimorskiego,pozwalałłatwiej
pokonywaćogromneodległościisięgaćpozasobynaturalnedotądniewykorzystywane,bo
niedostępne.WniektórychprzypadkachdokonanotegodopierowXIXw.(budowaliniiko-
lejowychnaNizinieLaPlaty,koleitransandyjskiej)iwXXw.(tanitransportmorski,statki-
-chłodnie,transportlotniczyitp.).Jednakdotakharmonijnegowykorzystaniawalorówśro-
dowiskaprzyrodniczego,jaksugerowałtoniegdyśHumboldt
7
,drogabyładalekaiwwielu
wypadkachnadaltakapozostaje.
PodczasgdydlaHiszpaniidochodypłynąceztaniejeksploatacjizasobówmineral-
nych(początkowozłoto,srebro,kamienieszlachetne)zapewniałypomyślnybytkolonii
iumożliwiałynapływosadnikówzmetropolii,dlaPortugalii,wobecbrakunawybrzeżuBra-
zyliiznaczącychzłóżmetaliszlachetnych(ztegopowoduÐkrólowieportugalscyuważaliBra-
zylięzapaskudnyinteres;Bailey,Nasatir1965,s.284),rolniczakolonizacjaposiadłości
wNowymŚwieciebyłakoniecznością.Warunkiemprzetrwaniaportugalskiejkoloniimogły
byćdochodyzeksportupłodówrolnych(Skoczek1989),którychwysokościsprzyjałaobfi-
tośćziemi,żyzneglebyiłagodnyklimat_dodziśnajważniejszedlarolnictwawaloryśrodo-
wiskaprzyrodniczego.
Pierwszyminadobrąsprawęjedynymprzezniemaldwastuleciaregionemkoloniza-
cjibyłopółnocno-wschodniewybrzeżeBrazylii,naktórym,międzyPernambucoaBahią,
wlatach30.XVIw.zpowodzeniemzakładanoplantacjetrzcinycukrowej.Obokniejupo-
wszechniałasięuprawabawełny,tytoniuiroślinżywieniowych.Zczasemdoszładonich
plantacyjnauprawakawy,dlaktórejdośćdługoszukanooptymalnychwarunkówuprawy,
nimznalezionojenaWyżynieParany.Zzasobównaturalnychwgłębilądupierwsiskorzys-
talihodowcybyła.Naturalnepastwiskabezkresnychcampos,rozciągającesięnazachódod
dolinySªoFrancisco,zaczętowykorzystywać_niezbytzresztąintensywnie,bostosująctzw.
wolnywypas_dopierowXVIIw.(sawannynaNizinieOrinokozaczęłybyćwykorzystywane
wtymcelujużwpołowieXVIw.).Innezasobyodkrylibandeirantes_ludziezSªoPaulo
(paulistas),którychzbrojnegrupy(bandeiras)przemierzałylasyisawannywposzukiwaniu
Indiandoniewolniczejpracynawybrzeżu.NaprzełomieXVIIiXVIIIw.bandeiranteszna-
lez
,lizłotowregionienazwanympóz
,niejMinasGerais,anastępnie(1728)diamenty,któ-
rychwydobycieoznaczałopoczątekosadnictwaikolonizacjiwnętrzalądunainnychzasa-
dachniżnawybrzeżu.
Whiszpańskichposiadłościachodpoczątkurozwijałasiękolonizacjatypueksploata-
cyjnego,którejpodstawąbyłogórnictwo.Pierwszeosadygórnicze,związanezwydobyciem
złotapowstałynaHispaniolitużpoodkryciuwyspy.KolejnenaWyżynieMeksykańskiej
(złożasrebra).WhiszpańskiejAmerycePołudniowejwiększośćzłotonośnychzłóżodkryto
wdolinachrzekspływającychzAndówkuleżącymnawschodzienizinomlubkuwybrzeżu
OceanuSpokojnego.NaAltiplanoodkrytonatomiastzłożasrebra(Potosi),aznaczniepóz
,niej,
bodopierowXXw.,dużezłożarudcyny,bizmutuiinnychmetali.Eksploatacjisurowców
mineralnychirozwojowitworzącychsięprzykopalniachosadgórniczych(zczasemludnych
miast)towarzyszyłopowstawanieośrodkówrolnictwapracującychnaichzaopatrzenie.
Wzasiedlaniuzieminieobywałosiębezpomyłek:
LudziezCollaoosiedlilisięwzimnymkrajuwokółjezior[Titicacaiinnych_przyp.J.M.,J.M.B.]
znajdującychsięwtychprowincjach.Wżadnejznich[...]nieudajesiękukurydzaipszenica,gdyżjest
tokrajbardzozimny,jedynietakzwaneziemniaki[...],któreIndianiesadząwdużychilościach.
