Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Oczamikolonizatorówikolonistów.Eksploatacjazasobówprzyrody
39
Zbierająrównieżpewnekorzenie,którenazywająoca[Oxalistuberosa_szczawikbulwiasty],także
ziarenkazwaneQuinua[Chenopodiumquinoa_zboże,komosaryżowa,jednaznajważniejszych
żywieniowychroślinuprawnychwczasachInków_przyp.J.M.,J.M.B.],którerosnąnakrzewach
podobnychdohiszpańskiejkomosy(Pizarro1995,s.62).
Pomyłkitakiezdarzałysiętakżepóz
,niej,nawetwXXw.Wynikałotozniedostatku
wiedzyośrodowiskuprzyrodniczymizbytoptymistycznej(aczęstopoprostunierzetelnej)
ocenyjegowalorów
8
,conierzadko,obokinnychczynników,stawałosięprzyczynądra-
matycznegolosukolonistów.
Winnychregionachstrefymiędzyzwrotnikowej,tamgdzietrafnie(lubtylkozado-
walająco)ocenionowaloryśrodowiskaprzyrodniczego,osadnictwoieksploatacjazaso-
bównaturalnychrozwijałysiępomyślnie.Częstobyłytoobszaryodwiekówzaludnione
irolniczowykorzystywaneprzezludnośćindiańską,jaknaprzykładgłębokiedolinyandyj-
skie,dobrzezaopatrzonewwodę,gdzieróżnepiętraklimatyczno-roślinneoferowałyszero-
kiwachlarzmożliwościuprawyroślin_odgatunkówstrefyumiarkowanejporoślinytro-
pikówwniskichiciepłychpartiachdolin,aponadtodobrewarunkichowuzwierząt.Korzyst-
nedlaosadnikówwarunkiśrodowiskaznalezionouwschodnichpodnóżyAndów,gdzie
byłociepłoidostatekwody,orazpozachodniejstroniegór,woazachnadrzecznychpustyn-
negowybrzeża.
ZpewnościątrudnobyłoHiszpanomznalez
,ćwnowymśrodowiskukrajobrazpo-
dobnydootoczeniaichrodzinnejwsilubmiasteczka,gdzieśwKastyliiczyEstremadurze.
Czasamijednakkrajobrazprzypominałrodzinnestrony,ułatwiałaklimatyzacjęizapuszcze-
niekorzeniwnowymmiejscu.Wspomnieniatejednakszybkozacierałysięitraciłynazna-
czeniu,boczłowiekszybkoprzyzwyczajasięÐipoczynamiłowaćtaksamolubjeszczebar-
dziejnowąojczyznę,nowydom,wktórymstałsięosobistościąigdziedlaswegożyciawykuł
lepszeprzeznaczenie(Romero1969,s.153).
Wtymrozwijającymsiębezwiększychwstrząsówmechanizmieoswajaniaprzyrody
NowegoŚwiataieksploatacjijejzasobówczasamitylkozgrzytembyłokrutnywyzysklud-
nościzatrudnionejwkopalniachinaplantacjachzestronywłaścicieliterenówgórniczych,
ziemuprawnychipastwisk.Utrzymywałsięondługopowywalczeniuprzezkolonieniepod-
ległości
9
,ażdoczasudemokratycznychprzemian,m.in.reformrolnych,lecztuiówdzie
wmniejdrastycznychformachprzetrwałdodziś.
7
PozbadaniuCasiquiare(naturalnejdrogiwodnejmiędzydorzeczamiAmazonkiiOrinoko)Humboldtsądził,że
ÐterazeuropejskiświathandlowybędziemógłzwrócićuwagęnarozwidlenieOrinoko[...]imożliwośćłatwegozbudowania
tamsztucznegokanału.SzerokajakRen[...]Casiquiarestaniesięszlakiemżeglugowympomiędzydwomadorzeczami
[AmazonkiiOrinoko_przyp.J.M.,J.M.B.].ZNowejGranadypłynąćbędziezbożenawybrzeżaRioNegro.Możnabędzie
jechaćodz
,ródełNapoiUkajali,odAndów,QuitoiGórnegoPerudoujściaOrinoko,takdaleko,jakzTimbuktudoMarsylii
(Humboldt1959,s.340).
8
GourouzironiąpisałoÐliteratachzupodobaniemrozpisującychsięnatematnieprzebranegobogactwagleb
tropikalnychzasilanychprzezniezniszczalnąwswejbujnościpuszczęrównikową,podczasgdywrzeczywistościÐmająone
[glebylaterytowe]wyglądiżyznośćzbliżonedecegły(Gourou1973,s.30).
9
JeszczewXXw.Woytkowskipisał:ÐChciwcypochodzącyzeświatazewnętrznegouważali,żeziemiadżunglijest
synonimemszybkiegowzbogacaniasiękosztemIndianinaipuszczy.Niezakładaliżadnychplantacjibananów,juki,kuku-
rydzy[...],ajedyniesadzilitutrzcinęcukrowącelempędzeniazniejaguardiente.Sprzedawalitękiepskąwódkępowysokich
cenachludnościandyjskiejorazwydawalijąrobotnikomwformiezapłaty.Liczyłsiętylkozarobionypieniądz(Woytkowski
1974,s.196).
