Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
MedycynawPolsce
przedrozbiorowej
10
(Kosma)iDamian30,wielcyświęciKościoła
katolickiego.ŚwiętyRoch(XIVw.),pocho-
dzącyzMontpellier(czylimiastawielceza-
służonegodlamedycynyeuropejskiej),był
traktowanywtradycjichrześcijańskiejjako
orędownikowrzodzeń,ropiejącychitrudno
gojącychsięran,byłzatempatronembliskim
takcyrulikom,balwierzomiłaziebnikom,jak
iopatrywanymprzeznichchorym31.Roch
stałsięzczasempowszechnieczczonympa-
tronemzakaźniechorychizarazywogólno-
ści,strzegącymludziibydłaodpomoru32.
Zgodniezlegendąśw.Rochjakochorypo-
zostawałwodosobnieniuizpokorąznosił
swojecierpienie,zatemswojąpostawąwska-
zywałnacelowośćdobrowolnegoodsunięcia
sięodspołecznościwprzypadkuzakażenia,
zusankcjonowaniemizolacjichorych.Cel
chronieniabliźnichprzedrozprzestrzenia-
niemzarazystawałsięzatembardziejmi-
stycznyiobyczajowyniźlisanitarny
.
Zczasemwiększośćznanychdolegliwo-
ścizaczętoprzyporządkowywaćposzczegól-
nymświętym,achorzyszukaliunichwsta-
wiennictwa.Trudnosiędziwić,żewobliczu
powszechnegoprzekonaniaozwiązkuistoty
chorobyzdziałaniemsiłnadprzyrodzonych,
itozprzyzwoleniemboskim,jakokarzące-
gowyrokuzagrzechyoddaniesiępodopiekę
patronówzdawałosięnajlepsząreceptąna
pozbyciesięchoroby
.Dlauproszczeniano-
zologicznegoimionaświętychzaczętołączyć
zokreślonymichorobami.Dlaprzykładu
–pląsawica(aletakżepadaczka)określana
byłajakochorobaśw.Wita,aróżaprzyran-
najakoogieńśw.Antoniego.TakwEuropie,
jakiwPolscepowstawałyświątynieimiej-
scakultupoświęconepatronomróżnych
spraw.Tampielgrzymowaliwierniłaknący
pociechy
,uzdrowieniaiuwolnieniaodnie-
szczęść.Pośródwieluinnych,naziemiach
polskichrozpowszechniłsiękultśw.Idziego
(Gillesl’Ermite)33,patronabezpłodności,ale
ichorych,rannych,grzeszników,żebraków
iłuczników.Początkowopielgrzymkiuda-
wałysiędoFrancjidoopactwawmiasteczku
francuskimSaint-Gilles34wProwansji,póź-
niejpowstawałyświątyniepoświęconetemu
bardzożarliwieczczonemuświętemuwróż-
nychczęściachEuropy–m.in.wNiemczech,
BelgiiinaWęgrzech.Sanktuariaśw.Idziego
fundowanebyłyrzeczjasnaiwPolsce,naj-
wcześniejwKrakowiew1086r.(jakowo-
tumdziękczynneWładysławaHermana35),
potemm.in.weWrocławiu,Inowłodzu,
Tarczku,wPradzeczeskiej(polskaparafia),
późniejtakżewlicznychinnychmiastach.
WPolscerównieżśw.Jacekbyłpatronem
płodnościidoniegoniektórzykierowalimo-
dłyoobdarowaniepotomstwem36.
Wstarychpismachprzetrwałyliczne
przykładyuzdrowieńzarównodokonanych
osobiścieprzezobdarzanychkultemświęto-
ściduchownych,jakincudownych”efektów
pozaziemskiejpomocyprzeznichudzielonej.
Oczywiściedlaprzywróceniazdrowia.nKsię-
gacudówJanaKantego”opisujeprzykład,
jakświętydopomógłdotrzymaćzagrożony
30Kosma(Koźma)iDamian(Κοσμάς–Δαμιανός)–bylibliźniętami;patronichirurgów,anestezjologów,aptekarzy
,
farmaceutów,dentystów,fizyków,cyrulikówicałychszkółmedycznych.PochodzilizArabii,działaliwCylicji
naterenieSyriiwIIIw.Leczylibezinteresownie(jakoanargyroi,tj.wrogowiepieniądza).Zginęlimęczeńską
śmierciązrąksiepaczycesarzaDioklecjanaok.300r.,wglegendy26września303r.(za:R.Cammillieri,
WielkaksięgaŚwiętychPatronów,Kielce2002,s.67).
31Wróżnychkrajachimiastachdobieranosobiezgodniezzakorzenionątradycjąpatronówchroniącychprzed
chorobamiipatronówlecznictwa,wtymchirurgiicyrulickiej,np.:św.Agatę,AntoniegoPustelnika,Archanioła
Michała,Bartłomieja,Egidiusza(Idziego),Eligiusza,ElżbietęzWęgier,Firmina,Gotarda,Hioba,Kamila,
Kasylda,Reginę,Sabina,Serwacego,Rytę,prorokaEliaszaiin.
32ŚwiętyRochstałsięwXIV–XVw.jednymznajpopularniejszychświętych,orędownikówwczasachzara-
zy
.Upowszechnieniujegokultusprzyjałyliczneepidemiedziesiątkującekontynent.WPolsceznajdujesię
16miejscowości,którychnazwywywodzisięodśw.Rocha(Rochów,Rochówek,Rochowice,Rochwice,Roszki
itd.).Mieszkańcytakichmiejscowościwierzyliwskuteczniejszeorędownictwośw.Rocha.Czczonyjestm.in.
wSłociniekołoRzeszowa,DobrzeniuWielkim,Konopnicy
,OsiekuPomorskim,GronowiePomorskim,Miłko-
wicach,Jonkowie,Klewkach,KrasnobrodzieiBiałymstoku.
33T
.Wojciechowski,Szkicehistorycznejedenastegowieku,Kraków1951,s.240;P
.Wiszewski,Ilustrowanypoczetwład-
czyńpolskich,Wrocław2010,s.40–41.
34Wpolskiejtradycjipielgrzymkawintencjipoczęciapotomkawiązałasięzpięknąlegendąnatematpoczęcia
inarodzinBolesławaKrzywoustegowpoetycznymprzekazieGallaAnonimawChronicaetgestaducumsive
principumPolonorum.Rodzice–książęWładysławHermaniJudytaczeska–zanamowąbiskupapoznańskiego
FrankawydelegowaliposelstwozdaramipodprzewodnictwemkapelanaksiężnejJudytydoopactwaśw.Idzie-
go(spolszcz.Egidiusz,łac.Aegidius)wSaint-GilleswProwansji.Najcenniejszymznichbyłodlanyzezłota
posążekdzieckanaturalnejwielkości.Wotamiałybyćofiarąwintencjipoczęciasyna,następcytronu.Zgodnie
zlegendąJudytapoczęłasynawkrótcepoprzekazaniudarówwotywnychmnichomzSaint-Gilles.
35K.Bąkowski,Kościółśw.Idziegoiśw.AndrzejawKrakowie,Kraków1927.
36M.Rożek,Raptularzkrakowski,szkicezdziejów,Kraków2011,s.11.
