Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
PrzekroczyćOświecenie
kiedyoświeceniowereceptysąwprowadzanewżycieibudząsprzeciw.
Schillerniebyłoczywiściejedynym,którydostrzegałichnegatywneskutki.
NajbardziejreprezentatywnąfigurąkrytykiikryzysuOświeceniajestoczy-
wiścieRousseau,dokonującyrewaloryzacjiideinaturyzuwaginaciemne
stronypostępucywilizacji,wśródktórychnienajmniejsząjestpoczucie
samotności.Jestonoskutkiemoświeceniowegosystemuwychowania,nisz-
czącegoprzygodnebądźnaturalnewięziczłowiekazrodziną,bliskimi,ale
takżezwiększymiwspólnotami–przedewszystkimznarodem,oferując
wzamiantylkoabstrakcyjnąikosmopolitycznąWeltbürgerlichkeit.Droga
doracjonalnegouspołecznieniaprowadziwięcprzezwyobcowanieisamot-
ność.Temuoświeceniowemuprojektowiwychowaniadoczłowieczeństwa
powszechnegoiabstrakcyjnegoprzeciwstawiłRousseauideęwychowania
sentymentalnego(Emil),aSchiller–ideęwychowaniaestetycznego(Listy...).
Wiążącąsięzpoczuciemsamotnościtęsknotęzautraconąwspólnotąobaj
krytycyOświeceniawyrażaliwswychutopiach–RousseauwUmowie
społecznej,Schiller–wutopiiestetycznej,przybierającejpostaćidealnego
teatru(„Terazwszystkiemojedotychczasowewięzisąjużzerwane.Publicz-
nośćjestmiterazwszystkim–moimnauczycielem,moimwładcą,moim
powiernikiem.Należęterazjużtylkodoniej”16)orazwutopii„estetycznego
państwa”,wktórymtyraniarozumuidespotyzmprawbyłybyzniesione
przezwolnągręludziwychowanychdopostrzeganiaidoznawaniapiękna.
Niestetytotylkoutopie,którewymagająprzekroczenia.
Kuszącebyłobydalszerozwinięciezasygnalizowanejtuanalogiimię-
dzyRousseauBaczkiaSchilleremSiemkajakofiguramiwdużymstopniu
paralelnymi,wskazaniepodobieństw,aleiróżnicmiędzynimi.Tentemat
znaczniejednakprzekraczałbyobjętośćtegowprowadzenia.Figurkrytyki
ikryzysuOświeceniamożna,rzeczjasna,wskazaćwięcej.Wdalszejper-
spektywieczasowejsąnimitakżeFichteiHegel–postacicentralnedlamyśli
MarkaSiemka.
Krytykanieoznaczaoczywiścieprostegoodrzuceniaanitymbardziej
przemilczenia,wymazania.Przeciwnie,wymagapełnegozanurzeniasię
wkrytykowanymzjawisku,przyswojeniago,przemyślenia,anawetprzeżycia
23
16Wniniejszymtomie,s.46.
