Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
I.Tradycjeiźródła
28
tupowiedziećbezzarozumialstwa:Dajciemimaterię,azbuduję
wamzniejświat,toznaczy:dajciemimaterię,apokażęwam,jakma
zniejpowstaćświat.Albowiemgdyjestjużmateriaobdarzonapewnąsiłą
istotną,mianowiciesiłąprzyciągania,niejesttrudnookreślićwogólnym
zarysieprzyczyny,któremogłysprawićobecneurządzeniewszechświata”3.
TakpisałKantwswejOgólnejteoriiihistoriinaturalnejnieba(1755),
wykładającobszernieswąkoncepcjępowstaniairozwojuwszechświata
zpierwotnejmgławicynaskutekdziałaniaprostych,mechanicznychpraw
ruchumaterii.Koncepcjata,podjętairozbudowanawkońcuXVIIIwieku
przezwielkiegoastronomafrancuskiegoLaplace’a–idlategowhistoriinauki
określanamianem„hipotezyKanta-Laplace’a”–odegraładoniosłąrolęwdal-
szymrozwojuastronomiiikosmologii.WysokoocenialijąpóźniejtakżeMarks
iEngels–zarównozewzględunajejmaterialistycznycharakter,jakinazawarte
wniejzaczątkidynamicznego,ewolucyjnegopojmowaniaprawruchumate-
rii.KlasycymarksizmudostrzegaliwtymnowympodejściuKantadozagad-
nieńprzyrodoznawstwaistotnykroknaprzódkumyśleniudialektycznemu.
PodobnewątkipojawiająsięrównieżwinnychpracachKantazokresu
przedkrytycznego–naprzykładwdociekaniachnadpojęciamiruchuispo-
czynkuwfizyce(1758)4,wbadaniachnadzastosowaniemgeometriido
zagadnieńfizykalnych(1756)5,wreszciewpróbiewprowadzeniaswoistej
kategorii„wielkościnegatywnych”dofilozoficznychinaukowychbadań
przyrodniczych(1763)6.WszędzietumyślKantakrążywokółcentralnejpro-
blematykifilozoficznejprzyrodoznawstwainaukiwogóle.Alezasadnicza
perspektywateoretycznatejmyślijesttujeszczewciążtradycyjna–zgodna
zobiegowymiwyobrażeniamiXVIIIwiekunatematnauki,charakterujej
metodijejpoznawczychmożliwości.WokresieprzedkrytycznymKant
niezdołałznaleźćwłaściwychodpowiedzi,ponieważnieznalazłjeszcze
samegopytania.
3I.Kant,CotojestOświecenie?,s.67.
4I.Kant,Nowateoriaruchuispoczynku,w:tegoż,Dziełazebrane,t.I–przyp.red.nauk.
5I.Kant,Ozastosowaniumetafzyki,oilepołączonajestonazgeometrią,wflozofiprzy-
rody,którejpierwszapróbazawieramonadologięfzyczną,w:tegoż,Dziełazebrane,t.I–
przyp.red.nauk.
6I.Kant,Próbawprowadzeniapojęciawielkościnegatywnychdoflozofi,w:tegoż,Dzieła
zebrane,t.I–przyp.red.nauk.
