Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
14
I.Zhistoriiiteoriimediów
Pojedynczyznakprzekazujeograniczonysens.Jednakludzkieporozumiewa-
nieopierasięuporządkowanym,skategoryzowanymzestawieznakówiregułach
ichłączenia(relacji).Systemtakinazywasiękodem;możeonmiećcharakterję-
zykowy(np.kodjęzykapolskiego),alemożetakżebyćwizualny(np.kodzna-
kówdrogowych).
TymdrugimkodeminteresowałsięszczególniefrancuskisemiotykRoland
Barthes.Zauważył,żepozasłowamiwżyciuspołecznymwieleobiektówmacha-
rakterznaków,alekod,doktóregoprzynależą,niejesttakprecyzyjnyioczywisty
jakwprzypadkujęzyka.Odwołującsiędorozróżnieniafrancuskiegopionieraję-
zykoznawstwa,FerdynandadeSaussure’a,odróżniłonwznakuelementznaczą-
cy(fr.signifiant)odznaczonego(signifiè).„Znaczące”wterminologiiRichardsa
tokombinacjaznaku(słowa,obrazu)iodniesienia(znaczenia),znaczone–przed-
stawianyobiektczyzjawisko.Przykłademmożebyćeleganckoubrana,pachnąca
francuskimiperfumamimłodakobieta–toonastałasięświadomieelementem
znaczącym,gdyznaczonymjestmoda,Francja-elegancja.
DlarozważańBarthes’apodstawoweznaczeniemaodróżnienie„denotacji”zna-
ku,czylibezpośredniowskazywanego(pokazywanego)obiektu,odjego„konota-
cji”,czyliróżnorakichskojarzeń,jakiewywołuje.Prostymprzykłademjestzdjęcie;
jegodenotacjąjestmechanicznareprodukcjaobrazuuchwyconegoprzezobiektyw
(np.konkretnejosoby,pejzażu).Natomiastjegokonotacja–określanawznacz-
nymstopniuprzezdobóroświetlenia,migawki,ogniskowejitp.–toskojarzenia,
jakiewywołujeczyreprezentuje.Młoda,piękna,eleganckadziewczynapokazana
natleŁukuTriumfalnegowParyżuwoczywistysposóbkonotujefrancuskistyl,
takjakdynamicznymłodyżołnierz(najlepiejczarny)naparadzienaPolachEli-
zejskichkonotujefrancuskiewartości–równościibraterstwaobywateli.
DodzisiajanalizyBarthes’azawartem.in.wMitologiach4stanowiądoskonałą
inspiracjędorozszyfrowywaniawspółczesnejkulturypopularnej,obfitującejtak
wznakisłowne(łatwiejszedotradycyjnejanalizy),jakiwizualne(opierającesiętra-
dycyjnejanaliziejęzykoznawczejiliteraturoznawczej).Dlategonadalsąprzydatne
wdoskonaleniuzarównoświadomejpraktyki,jakiteoriidziennikarstwa.
Jeszczebardziejogólnepodejściedoprzekazuinformacjiprzedstawiłwpołowie
XXwiekuamerykańskimatematykiinżynierClaudeShannon.Zainteresowany
byłstworzeniemilościowychmiarprzepływuinformacjiwsystemachtelekomuni-
kacyjnych,pracowałbowiemwlaboratoriumnajwiększegoówczesnegooperatora
telefonicznego.Istotęjego„matematycznejteoriikomunikowania”wyrażasłynny
model,dodzisiajprzywoływanywpodręcznikach(zob.rys.2).
4
R.Barthes,Mitologie,przeł.A.Dziadek,Warszawa2000.
