Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
10Potencjałtwórczydzieciimłodzieżywświetleliteraturyprzedmiotu
afordancjiJamesaGibsonapowstałanietylkokoncepcjan5xA”Glăveanu,lecztakże
ekologicznepodejściedotwórczościantropologaspołecznegoTimaIngolda(2013,za:
WithagenivanderKamp,2018).Zdaniemautoratwórczośćujawniasięwdziałaniu
(action),wtrakcierozwijającegosięwczasieitrudnegoprzecieżdozaplanowaniapro-
cesustwarzania(making).Możnająpostrzegaćjakoodkrywanieitworzenieniekon-
wencjonalnychafordancji(możliwościdziałania)przedmiotówimateriałów.
Tabela1
Porównaniedwóchalternatywnychmodelitwórczości:„4xP”i„5xA”
Modeltwórczości„4xP”
skoncentrowaniena:
wewnętrznychatrybutachosoby
komponentymodeli
osoba→aktor
przedewszystkimmechanizmach
poznawczych
proces→działanie
cechachwytworówlubkonsensusie
wokółnich
kontekściespołecznymjako
zewnętrznymzbiorzezmiennych
warunkującychtwórczość
wytwór→artefakt
presjaotoczenia→
publiczność
presjaotoczenia→
afordancje
Źródło:Glăveanu(2013,s.71).
Modeltwórczości„5xA”
skoncentrowaniena:
personalnychatrybutachwrelacji
dokontekstuspołecznego
skoordynowanychpsychologicznych
ibehawioralnychprzejawach
(twórczości)
kulturowymkontekściewytwarzania
artefaktóworazewaluacji
współzależnościmiędzytwórcami
aświatemspołecznymimaterialnym
WartorównieżnadmienićozaproponowanymprzezToddaLubarta(2017)podej-
ściuuwzględniającymn7xC”.Zdaniembadaczazjawiskotwórczościmożnaująćna
siedemróżnychsposobów,stawiającwcentrumuwaginastępującejegoaspekty:twórcy
(creators),procestworzenia(creating),współpraca-dzieleniesięzespołeczeństwem
(collaborations),twórczeotoczenie(context),wytwory(creations),odbiórtwórczości
(consumption),programynauczania(curricula).
Jednocześniewwiększościdefinicjipodkreślanejestzestawieniedwóchwspomnia-
nychjużcech:nowości(oryginalności),jaksięwydaje,będącejdominującymczynni-
kiem(zob.Boden,2004;Cropley,2001;Pichotiin.,2020;SmithiSmith,2017;Schubert,
2021;Weisberg,2015),iwartości(użyteczności),osadzonychwkontekściespołecznym
(por.Glăveanuiin.,2020;Nęcka,2012;Runco,2009).Radykalnywswympodejściu
RobertW.Weisberg(2015,2018)zamiastproblematycznegozdaniemautorakryterium
wartościargumentujepotrzebęjegozamianynaintencjonalną,celowąnowość(inten-
tionalnovelty),couzasadniawynikamibadańukrytychteorii(Weisbergiin.,2021).
Austriaccybadacze(Diedrichiin.,2015)ustalili,żenowośćjestsilniejszympredykto-
remtwórczościniżużyteczność,ale-conależypodkreślić-obakryteriaokazująsię
istotne(cozgodnejestzkonkluzjamibadaczyzamerykańskiegoBufo,por.Acariin.,
16
