Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1040Wybranekoncepcjeprocesutwórczego–próbasyntezy
emocjonalnym(reakcjanAHA”),zazwyczajpoprzedzonymdoznaniemporażkioraz
dłuższąlubkrótsząprzerwąinkubacyjną(zob.KouniosiBeeman,2015;Perkins,2001;
SioiOrmerod,2009;Strickiin.,2011;SternbergiDavidson,1995),atakżetrafnością
rozwiązania(DanekiSalvi,2020;Salviiin.,2016).Donieświadomejczyprzedświa-
domejpracyumysłuodwołująsiękoncepcjepsychoanalityczne(ZygmuntFreud,Carl
G.Jung,LawrenceKubie),upatrująceźródłatwórczościwdoświadczeniachzdzie-
ciństwaienergiiseksualnej(mechanizmsublimacji)orazwaktywnościzabawowej
(Freud)(zob.Kimiin.,2013;Russ,1988).ZdaniemJunga(1993)nieświadomośćjest
rezerwuaremtwórczychsił,którewodmiennysposóbmogąbyćużywanenaróżnych
etapachżycia.WpsychoanalitycznejkoncepcjiErnstaKrisa(1952,za:Stasiakiewicz,
1999)istotątwórczościjestprzemianapoziomówfunkcjonowaniapoznawczego(pro-
cestwórczywpodświadomościzawieratreścidostępneświadomości),możliwadzięki
zmianieprzedmiotuinwestowaniaenergiiidprzezego-nregresjiwsłużbieego”.Uj-
mowanotakżeprocestwórczyjakonreparację”,czylipróbęodzyskaniaprzeztwórcę
wsymbolicedziełautraconychobiektówzprzeszłości(Klein,1937,za:Segal,2010),czy
adaptacyjnąpróbęopanowaniawymogówśrodowiska(Rank,1989).
Przedstawicielebehawioryzmuzamiastterminuntwórczość”częściejstosująokre-
ślenianoryginalność”czynproduktywność”,traktującakttwórczościjakoprocesgene-
rowanianowychformzachowania,szczególnyprzypadekwarunkowaniasprawczego
(Maltzman,1955,za:Szymański,1987)lubwewnątrzpsychicznyprocesmediacyjny
(Berlyne,1969).ZgodniezbehawiorystycznąteoriągeneratywnościRobertaEpsteina
(1996)noweformyzachowaniasąsynteząwcześniejwytworzonychnawyków;powstają
wwynikuzachodzącegomiędzyniminwspółzawodnictwa”,cowkonsekwencjiwyga-
szanianawykówdominującychmożeuaktywnićformydotądmniejtypowe.Twórcze
zachowanie(oileniesiezasobąużytecznośćspołeczną)wyrażasięzatemwzdolności
doprodukowanianowychreakcjisymbolicznychoniskiejpozycjiwhierarchiinawy-
ków(Berlyne,1969),arozkładprawdopodobieństwawystąpieniaformzachowańno-
wychjestwówczasznaczniewiększy(Epstein,1996).
Zkoleiregularniecytowaniprzedstawicielepsychologiihumanistycznej,tacyjak
ErichFromm,CarlRogers,AbrahamMaslowczyRolloMay,rozumiejątwórczość
bardzoszeroko,ujmującjąwkategoriachaksjologicznychjakowartośćnadającąludz-
kiemużyciusens,pewnąpostawęwobecświataczystylżycia(zob.Cudowska,2004;
Szymański,1987).Traktującomawianezjawiskowsposóbwysoceegalitarny,podkre-
ślająjegozakorzenieniewnaturzeludzkiej.Uznają,żetwórczośćwynikaznaturalnej
tendencjidosamorealizacjiirozwoju(Maslow,1975,2010;Rogers,1970),wyrażasię
wdążeniudoaktualizacjiswoichpotencjalności(Rogers,1970),ajejwarunkiemjest
zaspokojeniepotrzebniższegorzędu(Maslow,1975).ZdaniemFrommaowazdolność
doswoistegopostrzeganiaświataireagowanianańjestuwarunkowanazdolnością
dziwieniasię,koncentracji,doświadczaniawłasnegonJa”,akceptowaniakonfliktów,
chęciądonrodzeniasięwciążnanowo”orazwiarąiodwagą(Fromm,1959).Twór-
czościsprzyjaotwartośćnadoświadczenie,stosowaniewewnętrznejoceny,umie-
jętnośćnbawieniasię”ideamiipojęciami,psychologicznebezpieczeństwoiwolność
27
