Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
10Potencjałtwórczydzieciimłodzieżywświetleliteraturyprzedmiotu
egalitarnegopodejściadokreatywnościjakorozwijaniapotencjału,atakżezważywszy
naistnieniedośćobszernegoichopisuwliteraturzeprzedmiotu(np.KaufmaniGlăve-
anu,2019;Nęcka,2012;Runco,2014;Sawyer,2012;Szmidt,2013).Bezwątpienia,na
teoriesystemowemawpływzakorzenionawhumanistycetradycjatraktowaniatwór-
czościwkategoriachspołecznychiindywidualnychrelacji.Takąpróbąsystemowego
ujęciatwórczościwcałejpsychologicznej,socjologicznejikulturowejzłożonościjest
koncepcjatransgresjiKozieleckiego(1987,1997).Procesyświadomegoprzekraczania
granicfizycznych,społecznychisymbolicznych,jakimisątransgresje,zarównotypuP
(prywatne),jakiwykraczającepozazasięgświatajednostkitypuH(historyczne),mogą
prowadzićdotwórczości.
TęwielopoziomowośćfenomenutwórczościpodkreślaMihályCsíkszentmihályi
(1988),twierdząc,żewybitnietwórczeosiągnięciapojawiająsiędziękispecyficznemu
układowitrzechgłównychsystemów:1)jednostki(person),któragenerujezmiany,
2)pola(feld),czylispołecznejorganizacjitwórczości(wpostaciorganizacji,środowi-
skazawodowegoitp.),któradokonujeselekcjiwcześniejszychzmian,3)domeny(doma-
in),stanowiącejokreślonądziedzinętwórczości,systemsymboli,elementkulturowego
dziedzictwa,którejestgromadzoneiprzekazywanenastępnympokoleniom9.Złożo-
nycyklprocesutwórczegopowtarzasię,wymagaczasuiuwypuklarównorzędnąsiłę
sprawcząwszystkichsystemów,nietylkoosobytwórcy.
Rozumienietwórczościjakozjawiskaspołecznego,uwarunkowanegokulturowo
ihistoryczniewybrzmiewarównieżwwyróżnionychprzezRomanaSchulza(1990)
kategoriachaktywnościtwórczej,takichjak:autonomicznadziałalnośćkulturotwór-
cza,nowoczesnapracaludzka,innowacyjnezachowaniaspołeczne,autokreacja.Każdą
ztychdziedzinautoranalizujewielopoziomowoprzezpryzmat:osobytwórcy,proce-
sutwórczego,produktutwórczego,sytuacyjnychipodmiotowychwarunków(źródeł)
twórczości.WspomnianawcześniejGabora(2017)wswojejkoncepcjihonowania,czy
inaczejszlifowania(thehoningtheory),postrzegatwórczośćwprocesieewolucjikul-
turyjakowspólnąwymianęmiędzysamoorganizującymisię,samoreprodukującymi
się,samowystarczalnymiumysłamiludzkimi.Analogiczniedosamoorganizującychsię
systemów,umysłyrestrukturyzująsię(poznawczo)iadaptujądootoczenia,abyzmini-
malizowaćentropię.
InnypunktwidzeniaprezentująSternbergiLubart(1999),traktująctwórczość
przedewszystkimjakowybór,indywidualnąiosobistąinwestycjęjednostki,którato
inwestycjamaszansęzaowocowaćsukcesem,jeśliwiernibędziemyzasadzierynkowej
nkuptanio,asprzedajdrogo”.Podejmowanietematówiideiryzykownych,imniejpo-
pularnych,możezaprocentowaćwprzyszłościichwysokąrangąspołeczną.Twórczość
jesttuwynikiemkombinacjisześciuczynników,takichjak:inteligencjaiprocesypo-
znawcze,wiedza,stylemyślenia,cechyosobowości,motywacja,kontekstspołeczny.
Koncepcjainwestycyjna(theinvestmenttheoryofcreativity)wrazzzaproponowanąwe
9Gangadharbtla(2010)zaproponowałzaktualizowaniemodeluCsíkszentmihályiego,uwzględniając
rosnąceznaczenietechnologii.
32
