Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1050Zdolnościtwórcze
iLivne,2005),zróżnicowanymodelzdolnościitalentuDMTGFrançoysGagné(2005),
monachijskimodelzdolnościKurtaA.Hellera(Helleriin.,2005),aktiotopowymodel
zdolnościAlbertaZieglera(2005),sześcioczynnikowymodeluzdolnieńJanaStrelaua
(1997),modelstrukturuzdolnieńkierunkowychSDCWiesławyLimont(1994,2010),
interakcyjnymodelzdolnościStanisławaPopka(1996,2000)orazkomponentowymo-
deltwórczościUrbana(2007).Wkolejnympodrozdzialeszerzejomówionezostanąje-
dynietemodele,któredefiniujązdolnościtwórczeistotnedlazałożeńprzyjętychwni-
niejszejmonografii.
105010Wybranemodelezdolnościtwórczych
Spośródwieluopisywanychwliteraturzesposobówrozumieniazdolnościtwórczychna
potrzebytejpracyprzyjęto,żesątopodstawowe,indywidualnewłaściwościczłowieka,
stanowiącepoznawczepredyspozycjedotwórczościiwyznaczająceskutecznośćprze-
bieguprocesutwórczego,azatemnwarunkującemożliwośćwytwarzanianowychiory-
ginalnych,azarazemużytecznychpomysłówczyrozwiązańproblemów”(Matczak,
1994,s.83).Tensposóbujmowaniazdolnościtwórczychprzywodzinamyślzałożenia
koncepcjiintelektuGuilforda(1978).Wartojąscharakteryzowaćdokładniej,zważyw-
szynapotężnywpływ,jakiwywarła(poprzezwprowadzenieterminunwytwarzanie
dywergencyjne”)nawiodącewmetodologiibadańtwórczościsposobypomiarutwór-
czegopotencjału(por.Benedekiin.,2019;ForgeardiKaufman,2016;Snyderiin.,2019).
Popierwsze,wtrójwymiarowymmodelustrukturyintelektuzdolnościróżniąsię,
zdaniemGuilforda(1978),zewzględunarodzajoperacjiumysłowych,takichjak:dwa
rodzajewytwarzania-dywergencyjneikonwergencyjne,poznawanie,ocenaiprocesy
pamięciowe.Opotencjaletwórczymdecydujegłówniemyślenietwórczewiązanezwy-
twarzaniemdywergencyjnym,odpowiedzialnymzarozwiązywaniezadańiproblemów
posiadającychwięcejniżjednopoprawnerozwiązanie.Podrugie,opróczoperacjiumy-
słowychistniejetakżemateriał-rodzajinformacjiwpostacifiguralnej(rysunki,figury
geometryczne,przedmioty),semantycznej(sądy,pojęcia,wypowiedzi),symbolicznej
(cyfry,litery,umownesymbole)lubbehawioralnej(zachowania,aktywności)orazro-
dzajwytworów.Potrzecie,wytworyoperacjiumysłowychmogąwystępowaćwformie:
jednostek(rzeczy,wydzielonecałości,figurynatle),klas(zbiórobiektówojednejlub
więcejwspólnychwłaściwościach),relacji(rodzajzwiązkumiędzydwiemarzeczami),
systemów(układyczyorganizacjewzajemnieodsiebiezależneczywchodzącewinte-
rakcjeczęści),przekształceń(zmiana,rewizja,modyfikacja)iimplikacji(przewidywa-
nienastępstwnabazieinformacji).
Wwynikukombinacjiwymienionychoperacjiumysłowych,kategoriitreściiro-
dzajówwytworówpowstaje120niezależnychzdolności.Stopniowoautorposzerzał
swojąklasyfikacjędo150,anawet180szczegółowychzdolności(rozróżnieniemateriału
figuralnegonadwabardziejszczegółowerodzaje:wizualneorazsłuchowe,awnastęp-
nymkrokupodzielenieprocesówpamięciowychna:pamięćkrótkotrwałąorazdługo-
trwałą)(por.Guilford,1988).
35
