Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
krytyka
7
HenrykBereza
Okulturzeczytania
BezwątpieniaczytasięwPolscewiele.Jeślichodzioliteraturępiękną,więcejniż
naZachodzie,wkrajachowyższejstopieżyciowej,większejcywilizacji,dojrzalszej
kulturze.Czasopiśmiennictwoliterackieprawienigdzieniematakmasowegocha-
rakterujakwPolsce.Dziwiąsiętemubezprzerwyobcokrajowcy.Nawetzazdroszczą
namzagraniczniintelektualiściiludziepióra.Czyjednakrzeczywiściemamypod
tymwzględemtylkopowodydozadowolenia?Przypuszczam,żenie.Czytelnictwo
niemożebyćzjawiskiemoderwanymodpoziomuogólnejhumanistycznejkultury
członkówdanegospołeczeństwa,samowsobieczytelnictwoniczegojeszczenie
oznacza.Możebyćcałkowiciebezużyteczne,możezaspokajaćpotrzebywcalenie
świadcząceokulturze,wskrajnymujęciumożebyćświadectwemjejbraku.Wydaje
misię,żewnaszejsytuacjiwszystkieteniebezpieczeństwasąrealne.Dosyćwiele
objawówświadczyotymponadwszelkąwątpliwość.Wszystkozależybowiemod
tego,pocosięczytaicosięprzezczytanieosiąga.Lękałbymsięodpowiedzinaoby-
dwatepytania.Zwielorakichwzględów.Zbytwieledowodównato,żeunasipisze
się,iorganizujeczytanie,iczytasięzprzyczynidlacelówzpunktuwidzeniahu-
manistycznejkulturywątpliwych.Niejednokrotniezkulturąsprzecznych.
Corozumiempodpojęciemhumanistycznejkultury?Najprościejmówiąc–in-
dywidualnąkulturęduchowączłowieka,którymaświadomośćwłasnejsamoistnej
egzystencji,chceipotrafisamodzielnieregulowaćswojestosunkizeświatem,
chceistarasięzachowaćwgranicachludzkichmożliwościprawodoswobodnego
myśleniaiosądzaniawszystkiego,cokryjesięwdoświadczeniużycia.Otakpojętą
kulturęczłowiekaniktsięunasniestara.UnaspiszesięBkupokrzepieniuserc”,
dlapouczenia,dlautwierdzeniawwiarachrozlicznychizawszebezsensownych.
Czytelnictwapragniesiępoto,żebypropagowaćidee,nawracać,zwiększaćilość
wiernych,nieilośćmyślących.Czytasięwreszcienajczęściejdlatego,żebyznaleźć
cośnowegodowierzenialubutwierdzićsięwwierzedotychczasowej.Wszelkie
myślenie,azwłaszczamyśleniesamodzielne,odważneikrytyczne,niecieszysię
uznaniem,pozbawiazłudzeń,zmuszadospojrzeniaprawdziewoczy.Gdybybyło
inaczej,piszącynieczulibysiętakjakunasapostołamirozlicznychkultów.Gdyby
byłoinaczej,czytającynieoburzalibysięfanatycznienatych,którzymyśląinaczej
niżoni,niewierząwto,wcooniwierzą,myśląkrytycznieotym,codlanichjest
świętością.
Rzetelnyhumanizmwykluczawszelkieograniczeniadlaludzkiejmyśli,dlatre-
ściludzkichuczućaprawdziwasztukasłużyzawszewyrażeniumyśliiuczućczło-
wiekaitoniezależnieodtego,czyonenamsiępodobajączynie.WMandarynach
SimonedeBeauvoir,zbuntowanyprzeciwkonowoczesnymkultomzbiorowym
HenrykPerron,któregoprototypemjestAlbertCamus,wypowiadamyśl,którą
uznaćnależałobyzamanifesthumanistycznejpostawy:BNiepodobnamyślećtego,
czegosięniemyśli,chciećtego,czegosięniechce”.Zdanietojestprawdziwetak-
żewodwrotnymsensie.Niepodobnaniemyślećtego,cosięmyśli,niechciećtego,
czegosięchce.Sprzeniewierzeniesiętejzasadzieprowadzinieuchronniedofałszów,
azfałszuniemożewyniknąćżadnasztuka,takjakniemożewyniknąćżadnakul-
tura.ZofiaNałkowska,któratylewysiłkupoświęciłazagadnieniugranicyswobody
ludzkiegopostępowania,wyraziławNiecierpliwychmyślbardzopodobną.BMoże
