Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
7
HenrykBereza
(ur.w1926r.
wMiedniewicach,
zm.21.06.2012r.
wWarszawie)-
krytykliteracki
ieseista.Przez
ponadpięćdziesiąt
latbyłredaktorem
miesięcznika
BTwórczość”,gdzie
kierowałdziałem
krytyki,anastępnie
prozyibył
zastępcąredaktora
naczelnego.Ponad
trzydzieścilatmiał
wBTwórczości”
autorskąrubrykę
Czytane
wmaszynopisie.
Patronfundacji
publikującej
kwartalnik
BeleWator”.Wydał
książki:Sztuka
czytania(1966),
Doświadczenia
(1967),Prozaiczne
początki(1971),
Związkinaturalne
(1972,1978),Proza
zimportu(1979),
Takiukład(1981),
Biegrzeczy(1982),
Sposóbmyślenia:
tom1–oprozie
polskiej(1989),
Pryncypia.Ołasce
literatury(1993),
Obroty(1996),
Oniriada.Zapisy
zlat1976-1996
(1997),Epistoły
(1998),Miary
(2003),...Wypiski...
(2006),Względy
(2010),Zgłoski
(2011),Zgrzyty
(2014).Wroku
2010ukazały
sięKońcówki.
HenrykBereza
mówi(wywiad
przeprowadzony
przezAdama
Wiedemanna
iPiotra
Czerniawskiego).
Piętakanajbardziejzdumiewającejestto,żebyłatośmierćtakwyczerpująco
opowiedziana.Właśniewtwórczościliterackiej,wjejukrytychiaberyjnych3,ale
wyraźnychiobsesyjnychnurtach.PrzejmującapowieśćPlamaijużpośmiertna
Odmieniec,wierszeZaklinaniaiteniezrozumianewpierwszejchwiliPortretyiza-
piski(1963),któredziśdopieroczytasię4zpełnąświadomością,żesąonekluczem
dowłaściwegorozumieniaPiętaka.
Portretomizapiskomtrzebapoświęcićbacznąuwagę,bosąoneczymśwrodza-
juprzedśmiertnejautobiografiipisarza.Piętakwywodzącysięzchłopskiejrodziny
otradycjachsamorodnegopisarstwaludowego,zetknąłsięwmłodościześrodowi-
skiemcyganeriiartystycznejKrakowaiWarszawyinależałdonajbliższegokręgu
wybitnychnieżyjącychjużiżyjącychpisarzypolskich.Wswojeautobiograficzne5
wplótłPiętakcałąhistorięswegoduchowegoiintelektualnegorozwojuidokonałpeł-
nejsamoocenyswojejpisarskiejdrogi.Samoocenatajestzadziwiająca,bezwzględ-
na6.Dokonujejejktoś,ktoznaswojąwartośćijestwpełniświadomyswoichklęsk.
DlategozPortretówizapiskówwyłaniasiępełnaosobowośćpisarza,którydokoń-
cazachował7chłopskąjednoznacznośćmoralną,któryprzezcałeżycieborykałsię
zdramatamiswojejnieokiełznanejwyobraźni,którywreszciemiałnajgłębszero-
zeznanieprawdziwychwartościestetycznychimoralnychwewspółczesnejliteratu-
rzeiwswojejwłasnejtwórczości.JakprzenikliwiepisałPiętakosobiewzapiskach
zmarca1957roku:
Tworzeniedlaukładaniapięknych,lotnychjakpowietrzezdań.Dladziwieniasięzsamejgrysłów
-jakżetomałoijakniedlamnie.Bojanigdyniebyłempoetąformy,leczrewelatoremżyciaducho-
wego.
Wzruszenie,przeżyciemusibić,itowyraźnie,natarczywiewskorupiesłowa-wtedytylkomójwiersz
cośdaje,cośznaczy.
Muszędaćzsiebiewszystko,muszęsięgnąć,jakkiedyś,wpoczątkach,donieskorygowanej8wy-
obraźni,doobszarówprzeżyć,którychniktniedotknął.
Znastępnymtomempoezjitrzebapoczekać-tomusibyćjużtonajważniejsze,to,comniewy-
wyższyalbostrąciwnicość.
StanisławPiętaksięgnąłrzeczywiściewswojejostatniejtwórczościBdoobsza-
rówprzeżyć,którychniktniedotknął”,utożsamiłswojąsztukęzżyciemidokonał
wsztucetego,cogo-żebyużyćjegosłowa-wywyższy.Pozostawiamtenczasprzy-
szływsłowiePiętaka,boniemożemy9jeszczepowiedzieć,żejużzdajemysobie
sprawę,jakwielkimzjawiskiembyłPiętak,człowiekipisarz.
1965
opracował10PawełOrzeł
3B...ukrytychialuzyjnych”...
4Bśczytałosię”...
5BWswojezapiskiautobiograficzne”...
6Bśzadziwiającobezwzględna”.
7Bśzachowa”...
8Bśnieskrępowanej”...
9B...boidziśniemożemy”...
10Napodstawiemaszynopisów(bezodręcznejkorekty)zarchiwumHenrykaBerezywZakładzieRęko-
pisówBibliotekiNarodowej.HenrykBerezaotrzymałNagrodęLiterackąim.StanisławaPiętakaw1973
roku.Byłteżwieloletnimczłonkiemjurynagrody.
